Gezondheidsgevolgen van roken

Roken zorgt voor een algeheel slechtere gezondheid

Mensen die roken hebben over het algemeen een slechtere gezondheid dan mensen die niet roken. Roken tast bijna elk orgaan in het lichaam aan en verzwakt het immuunsysteem, waardoor er vaker infecties en andere ziekten optreden (Surgeon General, 2014 Surgeon General, The health consequences of smoking - 50 years of progress: a report of the Surgeon General (2014) (Surgeon General, The health consequences of smoking - 50 years of progress: a report of the Surgeon General (2014)) ). Op deze webpagina volgt een niet-uitputtend overzicht van de ziekten en aandoeningen die roken kan veroorzaken.  

Tabel: Ziekten en aandoeningen als gevolg van roken

Roken en kanker

In Nederland veroorzaakt roken naar schatting jaarlijks circa 19.000 nieuwe kankergevallen (Lanting et al., 2023 Lanting, C. I., Eekhout, I., Lebbink, E.K., Bijdrage van leefstijl, leefomgeving, infecties en reproductie aan kanker in Nederland, Amsterdam (2023) (Lanting, C. I., Eekhout, I., Lebbink, E.K., Bijdrage van leefstijl, leefomgeving, infecties en reproductie aan kanker in Nederland, Amsterdam (2023)) ). Roken kan bijna overal in het lichaam kanker veroorzaken. De meest voorkomende kankersoorten door roken zijn: longkanker, hoofd-halskanker (bijvoorbeeld keel-, mondholte-, en strottenhoofdkanker), slokdarmkanker en blaaskanker (Lanting et al., 2023 Lanting, C. I., Eekhout, I., Lebbink, E.K., Bijdrage van leefstijl, leefomgeving, infecties en reproductie aan kanker in Nederland, Amsterdam (2023) (Lanting, C. I., Eekhout, I., Lebbink, E.K., Bijdrage van leefstijl, leefomgeving, infecties en reproductie aan kanker in Nederland, Amsterdam (2023)) ). Roken kan de werkzaamheid van kankerbehandelingen, zoals chemotherapie, verminderen. Ook bij vormen van kanker die niet door roken komen (Chellappan, 2022 Chellappan, S., Smoking Cessation after Cancer Diagnosis and Enhanced Therapy Response: Mechanisms and Significance (2022) (Chellappan, S., Smoking Cessation after Cancer Diagnosis and Enhanced Therapy Response: Mechanisms and Significance (2022)) ). Daarnaast en hebben mensen die roken een hogere kans op overlijden en het ontwikkelen van nieuwe kankersoorten dan voormalige rokers en niet-rokers met kanker (Surgeon General, 2014 Surgeon General, The health consequences of smoking - 50 years of progress: a report of the Surgeon General (2014) (Surgeon General, The health consequences of smoking - 50 years of progress: a report of the Surgeon General (2014)) ).

Roken en hart-en-vaatziekten

Roken is een grote risicofactor voor het ontwikkelen van hart- en vaatziekten, zoals coronaire hartziekten (waaronder hartinfarct), een beroerte, hartfalen, aneurysma van de aorta en perifeer arterieel vaatlijden. Het risico op hart- en vaatziekten neemt toe naarmate meer en langer gerookt wordt (Dai, 2022 Dai, X., Health effects associated with smoking: a Burden of Proof study (2022) (Dai, X., Health effects associated with smoking: a Burden of Proof study (2022)) ; Morris, 2015 Morris, P.B., Cardiovascular Effects of Exposure to Cigarette Smoke and Electronic Cigarettes: Clinical Perspectives From the Prevention of Cardiovascular Disease Section Leadership Council and Early Career Councils of the American College of Cardiology (2015) (Morris, P.B., Cardiovascular Effects of Exposure to Cigarette Smoke and Electronic Cigarettes: Clinical Perspectives From the Prevention of Cardiovascular Disease Section Leadership Council and Early Career Councils of the American College of Cardiology (2015)) ).

Roken en luchtwegaandoeningen

Roken is de belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van COPD (WHO, 2023 WHO, Tobacco and Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) (2023) (WHO, Tobacco and Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) (2023)) ). Daarnaast kan roken verschillende andere luchtwegaandoeningen veroorzaken, waaronder astma (Action on Smoking and Health (ASH), 2015 Action on Smoking and Health (ASH), ASH Research Report: Asthma and smoking (2015) (Action on Smoking and Health (ASH), ASH Research Report: Asthma and smoking (2015)) ; Royal College of Physicians, 2018 Royal College of Physicians, Hiding in plain sight: Treating tobacco dependency in the NHS (2018) (Royal College of Physicians, Hiding in plain sight: Treating tobacco dependency in the NHS (2018)) ). Ook geeft roken een verhoogd risico op het krijgen van tuberculose (Dai, 2022 Dai, X., Health effects associated with smoking: a Burden of Proof study (2022) (Dai, X., Health effects associated with smoking: a Burden of Proof study (2022)) ).

Roken en andere aandoeningen

Mensen die roken hebben een hogere kans op het ontwikkelen van diabetes type 2 (WHO, 2023 WHO, Tobacco and Diabetes (2023) (WHO, Tobacco and Diabetes (2023)) ), clusterhoofdpijn (Winsvold et al., 2023 Winsvold, B.S., Harder, A.E.V., Ran, Chalmer, M., Dalmasso, M.C., Ferkingstad, E., Tripathi, K.P., Cluster Headache Genomewide Association Study and Meta-Analysis Identifies Eight Loci and Implicates Smoking as Causal Risk Factor (2023) (Winsvold, B.S., Harder, A.E.V., Ran, Chalmer, M., Dalmasso, M.C., Ferkingstad, E., Tripathi, K.P., Cluster Headache Genomewide Association Study and Meta-Analysis Identifies Eight Loci and Implicates Smoking as Causal Risk Factor (2023)) ), reumatoïde artritis en multipele sclerose (Dai, 2022 Dai, X., Health effects associated with smoking: a Burden of Proof study (2022) (Dai, X., Health effects associated with smoking: a Burden of Proof study (2022)) ). Ook wordt roken in verband gebracht met een verhoogd risico op dementie, waaronder de ziekte van Alzheimer (WHO, 2014 WHO, Tobacco use and dementia (2014) (WHO, Tobacco use and dementia (2014)) ; Royal College of Physicians, 2018 Royal College of Physicians, Hiding in plain sight: Treating tobacco dependency in the NHS (2018) (Royal College of Physicians, Hiding in plain sight: Treating tobacco dependency in the NHS (2018)) ). Daarnaast hangt roken samen met een verhoogd risico op sommige psychische stoornissen, zoals schizofrenie en bipolaire stoornis (Wootton et al., 2022 Wootton, R., Sallis, H., Munafó, M., Is there a causal effect of smoking on mental health? (2022) (Wootton, R., Sallis, H., Munafó, M., Is there a causal effect of smoking on mental health? (2022)) ). Verder kan roken leiden tot verschillende oogaandoeningen, bijvoorbeeld staar Staar (of cataract) is een vertroebeling van de ooglens die ontstaat door verandering van de eiwitsamenstelling en het watergehalte van de ooglens. (Staar (of cataract) is een vertroebeling van de ooglens die ontstaat door verandering van de eiwitsamenstelling en het watergehalte van de ooglens. ) en maculadegeneratie (WHO, 2022 WHO, Tobacco & Vision Loss (2022) (WHO, Tobacco & Vision Loss (2022)) ). Bovendien hebben mannen die roken een hogere kans op erectiestoornissen (Surgeon General, 2014 Surgeon General, The health consequences of smoking - 50 years of progress: a report of the Surgeon General (2014) (Surgeon General, The health consequences of smoking - 50 years of progress: a report of the Surgeon General (2014)) ). Tot slot hebben mensen die roken een grotere kans op postoperatieve complicaties, zoals hart-, long-, of neurologische complicaties, infecties en een slechte wondheling (WHO, 2020 WHO, Tobacco & Postsurgical Outcomes (2020) (WHO, Tobacco & Postsurgical Outcomes (2020)) ).    

Ruim 670.000 mensen chronisch ziek door roken in 2022

Op 1 januari 2022 hadden naar schatting 672.000 mensen in Nederland tenminste één chronische ziekte als gevolg van roken. Voor 15 chronische ziekten is berekend hoeveel ziektegevallen kunnen worden toegeschreven aan roken, zie hiervoor onderstaande tabel. Bij deze berekening zijn zowel mensen meegenomen die chronisch ziek zijn geworden en nog steeds roken (224.000) als mensen die chronisch ziek zijn geworden en vroeger gerookt hebben (448.000). Bovenstaande grafiek laat zien dat in bijna iedere leeftijdsgroep het aantal mannen met een chronische ziekte als gevolg van roken groter is dan het aantal vrouwen. Dit komt waarschijnlijk omdat er meer mannen dan vrouwen roken. In het totaal hebben naar schatting 378.000 mannen en 294.000 vrouwen in Nederland een chronische ziekte als gevolg van roken.
Er zijn per ziekte duidelijke verschillen in het percentage dat kan worden toegeschreven aan roken. Bij strottenhoofdkanker en longkanker is respectievelijk 82,5% en 81% van de gevallen te wijten aan roken. Dat is dus ruim 8 op de 10. Absoluut gezien is het aantal mensen met een chronische ziekte door roken bij COPD Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten) (Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten)) het hoogste. Bijna 380.000 mensen hebben COPD als gevolg van roken.

Tabel: Aantal mensen in Nederland met een chronische ziekte als gevolg van roken, op 1 januari 2022

Bronnen: CBS Gezondheidsenquête, IKNL Nederlandse Kanker Registratie, Nivel Zorgregistraties eerste lijn en VTV-2024 (in voorbereiding); gegevens bewerkt door RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu).

Doordat één persoon meerdere chronische aandoeningen kan hebben, verschilt de som van het aantal ziektegevallen per aandoening van het totaal aantal chronische ziektegevallen. Aantallen zijn afgerond op tientallen.

Gezondheidsgevolgen van roken rondom de zwangerschap

Van alle vrouwen rookt ruim 6% tijdens de zwangerschap

In 2023 rookte 6,3% van de vrouwen op enig moment tijdens de zwangerschap en 2,5% rookte gedurende de hele zwangerschap. Vrouwen met basisonderwijs of vmbo Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs) roken vaker gedurende de hele zwangerschap (13,1%) dan zwangere vrouwen met een havo Hoger algemeen voortgezet onderwijs (Hoger algemeen voortgezet onderwijs)-, vwo Voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (Voorbereidend wetenschappelijk onderwijs)- of mbo Middelbaar beroepsonderwijs (Middelbaar beroepsonderwijs)-opleiding (4%) of een hbo Hoger beroepsonderwijs (Hoger beroepsonderwijs)- of wo Wetenschappelijk Onderwijs (Wetenschappelijk Onderwijs)-opleiding  (0,3%) (Scheffers- van Schayck et al., 2024 Scheffers- van Schayck, T., Ramaker, Engen, Morren, Tuithof, M, Monitor Middelengebruik en Zwangerschap 2023, Utrecht (2024) (Scheffers- van Schayck, T., Ramaker, Engen, Morren, Tuithof, M, Monitor Middelengebruik en Zwangerschap 2023, Utrecht (2024)) ).

Risico’s van roken voor de zwangerschap

Roken tijdens de periconceptieperiode, van 14 weken vóór tot 10 weken na de bevruchting, kan leiden tot een verminderde vruchtbaarheid bij zowel mannen (Sharma et al., 2016 Sharma, Harlev, Agarwal, Esteves, Cigarette Smoking and Semen Quality: A New Meta-analysis Examining the Effect of the 2010 World Health Organization Laboratory Methods for the Examination of Human Semen (2016) (Sharma, Harlev, Agarwal, Esteves, Cigarette Smoking and Semen Quality: A New Meta-analysis Examining the Effect of the 2010 World Health Organization Laboratory Methods for the Examination of Human Semen (2016)) ; Kumar Bundhun et al., 2019 Kumar Bundhun, Janoo, Bhurtu, Rishikesh Teeluck, Zafooruddin Sani Soogund , Pursun, Huang, Tobacco smoking and semen quality in infertile males: a systematic review and meta-analysis (2019) (Kumar Bundhun, Janoo, Bhurtu, Rishikesh Teeluck, Zafooruddin Sani Soogund , Pursun, Huang, Tobacco smoking and semen quality in infertile males: a systematic review and meta-analysis (2019)) ) als vrouwen (Angelis et al., 2020 Angelis, Nardone, Garifalos, Pivonello, Sansone, Conforti, Di Dato, Sirico, Alviggi, Isidori, Colao, A., Pivonello, Smoke, alcohol and drug addiction and female fertility (2020) (Angelis, Nardone, Garifalos, Pivonello, Sansone, Conforti, Di Dato, Sirico, Alviggi, Isidori, Colao, A., Pivonello, Smoke, alcohol and drug addiction and female fertility (2020)) ; Oostingh et al., 2019 Oostingh, Hall, Koster, MP. H., Grace, Jauniaux, E., Steegers-Theunissen, R.P.M., The impact of maternal lifestyle factors on periconception outcomes: a systematic review of observational studies (2019) (Oostingh, Hall, Koster, MP. H., Grace, Jauniaux, E., Steegers-Theunissen, R.P.M., The impact of maternal lifestyle factors on periconception outcomes: a systematic review of observational studies (2019)) ; Surgeon General, 2004 Surgeon General, Surgeon General's Health Report. The Health Consequences of Smoking: A report of the Surgeon General 2004, Atlanta (2004) (Surgeon General, Surgeon General's Health Report. The Health Consequences of Smoking: A report of the Surgeon General 2004, Atlanta (2004)) ). Daarnaast kan het negatieve effecten hebben op het verloop van de zwangerschap en de gezondheid van zowel moeder als kind, ook op lange termijn. Roken tijdens de periconceptieperiode heeft invloed op belangrijke processen die dan plaatsvinden, zoals de vorming van geslachtscellen, de ontwikkeling van de placenta en de groei van organen bij de foetus. Roken in deze periode door de moeder geeft een verhoogd risico op miskraam (Oostingh et al., 2019 Oostingh, Hall, Koster, MP. H., Grace, Jauniaux, E., Steegers-Theunissen, R.P.M., The impact of maternal lifestyle factors on periconception outcomes: a systematic review of observational studies (2019) (Oostingh, Hall, Koster, MP. H., Grace, Jauniaux, E., Steegers-Theunissen, R.P.M., The impact of maternal lifestyle factors on periconception outcomes: a systematic review of observational studies (2019)) ), een buitenbaarmoederlijke zwangerschap (Penzias, 2018 Penzias, A., Smoking and infertility: a committee opinion (2018) (Penzias, A., Smoking and infertility: a committee opinion (2018)) ), vroeggeboorte (Buyun Liu, 2020 Buyun Liu, B., Maternal cigarette smoking before and during pregnancy and the risk of preterm birth: A dose-response analysis of 25 million mother-infant pairs (2020) (Buyun Liu, B., Maternal cigarette smoking before and during pregnancy and the risk of preterm birth: A dose-response analysis of 25 million mother-infant pairs (2020)) ), aangeboren afwijkingen (Lili Yang et al., 2022 Lili Yang, Huan Wang, Liu Yang, Zhao, Guo, Y., Bovet, Bo Xi, Maternal cigarette smoking before or during pregnancy increases the risk of birth congenital anomalies: a population-based retrospective cohort study of 12 million mother-infant pairs (2022) (Lili Yang, Huan Wang, Liu Yang, Zhao, Guo, Y., Bovet, Bo Xi, Maternal cigarette smoking before or during pregnancy increases the risk of birth congenital anomalies: a population-based retrospective cohort study of 12 million mother-infant pairs (2022)) ; Lassi et al., 2014 Lassi, Z.S., Imam, A.M., Dean, S.V., Bhutta, Z.A., Preconception care: caffeine, smoking, alcohol, drugs and other environmental chemical/radiation exposure (2014) (Lassi, Z.S., Imam, A.M., Dean, S.V., Bhutta, Z.A., Preconception care: caffeine, smoking, alcohol, drugs and other environmental chemical/radiation exposure (2014)) ; Werler et al., 2015 Werler, Yazdy, M.M., Kasser, J.R., Mahan, S.T., Meyer, R.E., Anderka, M., Druschel, C., Mitchell, Maternal cigarette, alcohol, and coffee consumption in relation to risk of clubfoot (2015) (Werler, Yazdy, M.M., Kasser, J.R., Mahan, S.T., Meyer, R.E., Anderka, M., Druschel, C., Mitchell, Maternal cigarette, alcohol, and coffee consumption in relation to risk of clubfoot (2015)) ) en overgewicht Er is sprake van overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 25 kg/m2 (Er is sprake van overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 25 kg/m2 ) op kinderleeftijd (Philips, 2020 Philips, Changes in parental smoking during pregnancy and risks of adverse birth outcomes and childhood overweight in Europe and North America: An individual participant data meta-analysis of 229,000 singleton births (2020) (Philips, Changes in parental smoking during pregnancy and risks of adverse birth outcomes and childhood overweight in Europe and North America: An individual participant data meta-analysis of 229,000 singleton births (2020)) ). Kinderen van mannen die roken tijdens de preconceptieperiode lijken een verhoogd risico te hebben op kanker (Beal et al., 2017 Beal, M.A., Yauk, C.A., Marchetti, F., From sperm to offspring: Assessing the heritable genetic consequences of paternal smoking and potential public health impacts (2017) (Beal, M.A., Yauk, C.A., Marchetti, F., From sperm to offspring: Assessing the heritable genetic consequences of paternal smoking and potential public health impacts (2017)) ).

Risico’s van roken tijdens zwangerschap

Roken tijdens de zwangerschap heeft invloed op het verloop van de zwangerschap. Vrouwen die tijdens de zwangerschap roken, hebben een hogere kans op een miskraam (Pineles et al., 2014 Pineles, Park, Edward, Samet, J. M., Systematic review and meta-analysis of miscarriage and maternal exposure to tobacco smoke during pregnancy (2014) (Pineles, Park, Edward, Samet, J. M., Systematic review and meta-analysis of miscarriage and maternal exposure to tobacco smoke during pregnancy (2014)) ), een doodgeboorte (Pineles et al., 2016 Pineles, Hsu, Park, Edward, Samet, J. M., Systematic Review and Meta-Analyses of Perinatal Death and Maternal Exposure to Tobacco Smoke During Pregnancy, Oxford (2016) (Pineles, Hsu, Park, Edward, Samet, J. M., Systematic Review and Meta-Analyses of Perinatal Death and Maternal Exposure to Tobacco Smoke During Pregnancy, Oxford (2016)) ) en een vroeggeboorte (Delcroix et al., 2023 Delcroix, M.H., Delcroix-Gomez, C., Marquet, P., Gauthier, T., Thomas, Aubard, Y., Active or passive maternal smoking increases the risk of low birth weight or preterm delivery: Benefits of cessation and tobacco control policies (2023) (Delcroix, M.H., Delcroix-Gomez, C., Marquet, P., Gauthier, T., Thomas, Aubard, Y., Active or passive maternal smoking increases the risk of low birth weight or preterm delivery: Benefits of cessation and tobacco control policies (2023)) ). Ook geeft roken tijdens de zwangerschap een verhoogd risico op afwijkingen aan de placenta (Jenabi et al., 2022 Jenabi, E., Salehi, A.M., Masoumi, S.Z., Maleki, A., Maternal Smoking and the Risk of Placenta Accreta Spectrum: A Systematic Review and Meta-Analysis (2022) (Jenabi, E., Salehi, A.M., Masoumi, S.Z., Maleki, A., Maternal Smoking and the Risk of Placenta Accreta Spectrum: A Systematic Review and Meta-Analysis (2022)) ; Shobeiri & Jenabi, 2017 Shobeiri, F., Jenabi, E., Smoking and placenta previa: a meta-analysis (2017) (Shobeiri, F., Jenabi, E., Smoking and placenta previa: a meta-analysis (2017)) ; Cajachagua-Torres et al., 2022 Cajachagua-Torres, El Marroun, H., Reiss, I.K.M., Jaddoe, V.W.V., Maternal preconception and pregnancy tobacco and cannabis use in relation to placental developmental markers: A population-based study (2022) (Cajachagua-Torres, El Marroun, H., Reiss, I.K.M., Jaddoe, V.W.V., Maternal preconception and pregnancy tobacco and cannabis use in relation to placental developmental markers: A population-based study (2022)) ; Aliyu et al., 2011 Aliyu, M.H., Lynch, O, Wilson, Alio, Kristensen, S., Marty, P.J., Whiteman, V.E., Salihu, H. M., Association between tobacco use in pregnancy and placenta-associated syndromes: a population-based study (2011) (Aliyu, M.H., Lynch, O, Wilson, Alio, Kristensen, S., Marty, P.J., Whiteman, V.E., Salihu, H. M., Association between tobacco use in pregnancy and placenta-associated syndromes: a population-based study (2011)) ). Daarnaast vergroot roken tijdens de zwangerschap de kans op ernstige gezondheidsgevolgen voor het kind, zowel op korte als op langere termijn. Zie hiervoor ook onderstaande tabel. Korte termijn gevolgen zijn onder andere een hogere kans op een foetale groeibeperking (Selvaratnam et al., 2023 Selvaratnam, Sovio, Cook, E.H., Gaccioli, Smith, Objective measures of smoking and caffeine intake and the risk of adverse pregnancy outcomes (2023) (Selvaratnam, Sovio, Cook, E.H., Gaccioli, Smith, Objective measures of smoking and caffeine intake and the risk of adverse pregnancy outcomes (2023)) ; Surgeon General, 2004 Surgeon General, Surgeon General's Health Report. The Health Consequences of Smoking: A report of the Surgeon General 2004, Atlanta (2004) (Surgeon General, Surgeon General's Health Report. The Health Consequences of Smoking: A report of the Surgeon General 2004, Atlanta (2004)) ) en aangeboren afwijkingen (Fell et al., 2022 Fell, Dack, Chummun, Sandy, Wren, Lewis, S, Maternal Cigarette Smoking and Cleft Lip and Palate: A Systematic Review and Meta-Analysis (2022) (Fell, Dack, Chummun, Sandy, Wren, Lewis, S, Maternal Cigarette Smoking and Cleft Lip and Palate: A Systematic Review and Meta-Analysis (2022)) ; Lili Yang et al., 2022 Lili Yang, Huan Wang, Liu Yang, Zhao, Guo, Y., Bovet, Bo Xi, Maternal cigarette smoking before or during pregnancy increases the risk of birth congenital anomalies: a population-based retrospective cohort study of 12 million mother-infant pairs (2022) (Lili Yang, Huan Wang, Liu Yang, Zhao, Guo, Y., Bovet, Bo Xi, Maternal cigarette smoking before or during pregnancy increases the risk of birth congenital anomalies: a population-based retrospective cohort study of 12 million mother-infant pairs (2022)) ). Langere termijn gevolgen van roken tijdens de zwangerschap voor het kind zijn bijvoorbeeld overgewicht en obesitas Er is sprake van obesitas of ernstig overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 30 kg/m2. (Er is sprake van obesitas of ernstig overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) ≥ 30 kg/m2. ) (Rayfield & Plugge, 2017 Rayfield, S, Plugge, E, Systematic review and meta-analysis of the association between maternal smoking in pregnancy and childhood overweight and obesity (2017) (Rayfield, S, Plugge, E, Systematic review and meta-analysis of the association between maternal smoking in pregnancy and childhood overweight and obesity (2017)) ; Da Silva Magalhães et al., 2019 Da Silva Magalhães, Andrade de Sousa , Peixoto Lima, Lessa Horta, Maternal smoking during pregnancy and offspring body mass index and overweight: a systematic review and meta-analysis (2019) (Da Silva Magalhães, Andrade de Sousa , Peixoto Lima, Lessa Horta, Maternal smoking during pregnancy and offspring body mass index and overweight: a systematic review and meta-analysis (2019)) ) en een verminderde hersenontwikkeling (Zou et al., 2022 Zou, Olga Boer, Felix, Association of Maternal Tobacco Use During Pregnancy With Preadolescent Brain Morphology Among Offspring (2022) (Zou, Olga Boer, Felix, Association of Maternal Tobacco Use During Pregnancy With Preadolescent Brain Morphology Among Offspring (2022)) ). Ook kinderen van wie de vader rookte tijdens de zwangerschap hebben een hogere kans op overgewicht op kinderleeftijd (Philips, 2020 Philips, Changes in parental smoking during pregnancy and risks of adverse birth outcomes and childhood overweight in Europe and North America: An individual participant data meta-analysis of 229,000 singleton births (2020) (Philips, Changes in parental smoking during pregnancy and risks of adverse birth outcomes and childhood overweight in Europe and North America: An individual participant data meta-analysis of 229,000 singleton births (2020)) ). Bovendien gaan kinderen van vrouwen die roken tijdens de zwangerschap zelf vaker roken op latere leeftijd, dan kinderen van vrouwen die niet hebben gerookt tijdens de zwangerschap (Duko et al., 2021 Duko, Pereira, Tait, Dodzi Nyadanu, Betts, Alati, Prenatal Tobacco Exposure and the Risk of Tobacco Smoking and Dependence in Offspring: a Systematic Review and Meta-Analysis (2021) (Duko, Pereira, Tait, Dodzi Nyadanu, Betts, Alati, Prenatal Tobacco Exposure and the Risk of Tobacco Smoking and Dependence in Offspring: a Systematic Review and Meta-Analysis (2021)) ).

Tabel: Gezondheidsgevolgen van roken tijdens de zwangerschap voor het kind

Ook risico’s door meeroken tijdens zwangerschap

Als aanstaande moeders meeroken met anderen hebben ze een hogere kans op een doodgeboorte en een vroeggeboorte vergeleken met vrouwen die niet meeroken tijdens de zwangerschap (Leonardi-Bee et al., 2011 Leonardi-Bee, J., Britton, J., Venn, A., Secondhand Smoke and Adverse Fetal Outcomes in Nonsmoking Pregnant Women: A Meta-analysis (2011) (Leonardi-Bee, J., Britton, J., Venn, A., Secondhand Smoke and Adverse Fetal Outcomes in Nonsmoking Pregnant Women: A Meta-analysis (2011)) ; Delcroix et al., 2023 Delcroix, M.H., Delcroix-Gomez, C., Marquet, P., Gauthier, T., Thomas, Aubard, Y., Active or passive maternal smoking increases the risk of low birth weight or preterm delivery: Benefits of cessation and tobacco control policies (2023) (Delcroix, M.H., Delcroix-Gomez, C., Marquet, P., Gauthier, T., Thomas, Aubard, Y., Active or passive maternal smoking increases the risk of low birth weight or preterm delivery: Benefits of cessation and tobacco control policies (2023)) ). Hun kinderen hebben bij de geboorte een hoger risico op een laag geboortegewicht (Delcroix et al., 2023 Delcroix, M.H., Delcroix-Gomez, C., Marquet, P., Gauthier, T., Thomas, Aubard, Y., Active or passive maternal smoking increases the risk of low birth weight or preterm delivery: Benefits of cessation and tobacco control policies (2023) (Delcroix, M.H., Delcroix-Gomez, C., Marquet, P., Gauthier, T., Thomas, Aubard, Y., Active or passive maternal smoking increases the risk of low birth weight or preterm delivery: Benefits of cessation and tobacco control policies (2023)) ) en aangeboren afwijkingen, waaronder orofaciale schisis (Leonardi-Bee et al., 2011 Leonardi-Bee, J., Britton, J., Venn, A., Secondhand Smoke and Adverse Fetal Outcomes in Nonsmoking Pregnant Women: A Meta-analysis (2011) (Leonardi-Bee, J., Britton, J., Venn, A., Secondhand Smoke and Adverse Fetal Outcomes in Nonsmoking Pregnant Women: A Meta-analysis (2011)) ; Sabbagh et al., 2023 Sabbagh, Baghlaf , Jamalellail, Bakhuraybah , AlGhamdi, Alharbi , AlHarbi , Hassan, Environmental tobacco smoke exposure and non-syndromic orofacial cleft: Systematic review and meta-analysis (2023) (Sabbagh, Baghlaf , Jamalellail, Bakhuraybah , AlGhamdi, Alharbi , AlHarbi , Hassan, Environmental tobacco smoke exposure and non-syndromic orofacial cleft: Systematic review and meta-analysis (2023)) ), dan de kinderen van moeders die niet meeroken.

In 2021 naar schatting 19 tot 30 baby’s overleden door roken tijdens zwangerschap

In 2021 overleden naar schatting tussen de 19 en 30 baby’s doordat hun moeder tijdens de zwangerschap heeft gerookt. Dit betreft de sterfte tijdens een zwangerschap van ten minste 24 weken tot 4 weken na de geboorte of neonatale sterfte Aantal overledenen in de eerste vier levensweken. Als afzonderlijke maat, wordt deze sterftemaat uitgedrukt per 1.000 levendgeborenen. Wanneer neonatale sterfte als onderdeel van perinatale sterfte wordt weergegeven, wordt deze uitgedrukt per 1.000 levend- en doodgeborenen. (Aantal overledenen in de eerste vier levensweken. Als afzonderlijke maat, wordt deze sterftemaat uitgedrukt per 1.000 levendgeborenen. Wanneer neonatale sterfte als onderdeel van perinatale sterfte wordt weergegeven, wordt deze uitgedrukt per 1.000 levend- en doodgeborenen. ). In 2021 was de perinatale sterfte in Nederland in totaal 849 (bron: Perined). Deze sterfte bestond uit 554 doodgeborenen en 295 baby’s die zijn overleden in de eerste 4 weken na geboorte.

Berekening perinatale sterfte door roken

De berekening van perinatale sterfte Perinatale sterfte: De som van doodgeboorte en vroegneonatale sterfte (sterfte in de eerste 7 dagen) of neonatale sterfte (sterfte in de eerste 28 dagen). De perinatale sterfte wordt uitgedrukt per 1.000 levend- en doodgeborenen. (Perinatale sterfte: De som van doodgeboorte en vroegneonatale sterfte (sterfte in de eerste 7 dagen) of neonatale sterfte (sterfte in de eerste 28 dagen). De perinatale sterfte wordt uitgedrukt per 1.000 levend- en doodgeborenen. ) is gebaseerd op het percentage vrouwen dat in 2021 tijdens de zwangerschap rookte, het relatieve risico van roken door de moeder tijdens de zwangerschap op perinatale sterfte, en de perinatale sterfte in Nederland in 2021. Het relatieve risico van roken tijdens de zwangerschap op een doodgeboren kind (na ten minste 24 weken zwangerschap) was 1,62; het relatieve risico op sterfte in de eerste 4 weken na geboorte was 1,22. Deze relatieve risico’s komen uit een grote Amerikaans literatuurstudie waarin veel studies geïntegreerd zijn (Pineles et al., 2016 Pineles, Hsu, Park, Edward, Samet, J. M., Systematic Review and Meta-Analyses of Perinatal Death and Maternal Exposure to Tobacco Smoke During Pregnancy, Oxford (2016) (Pineles, Hsu, Park, Edward, Samet, J. M., Systematic Review and Meta-Analyses of Perinatal Death and Maternal Exposure to Tobacco Smoke During Pregnancy, Oxford (2016)) ). Aangezien de definitie van roken tijdens de zwangerschap niet in alle studies hetzelfde was, zijn de berekeningen gedaan met zowel het percentage ‘op enig moment roken tijdens de zwangerschap’ als ‘roken tijdens de hele zwangerschap’. In 2021 rookte in Nederland 7,7% van de zwangere vrouwen op enig moment tijdens de zwangerschap en 4,8% rookte gedurende de hele zwangerschap (Scheffers - van Schayck et al., 2021 Scheffers - van Schayck, T., Thissen, V., de Jong, S., van der Houwen, C., Smith, S., Steegers-Theunissen, R.P.M., Factsheet Rookvrij zwanger worden: Literatuuroverzicht van de risico’s van (meeroken) in de periconceptie periode, Utrecht (2021) (Scheffers - van Schayck, T., Thissen, V., de Jong, S., van der Houwen, C., Smith, S., Steegers-Theunissen, R.P.M., Factsheet Rookvrij zwanger worden: Literatuuroverzicht van de risico’s van (meeroken) in de periconceptie periode, Utrecht (2021)) ).  

Gezondheidsgevolgen van meeroken

Meeroken verhoogt risico op longkanker en hart- en vaatziekten

Frequente blootstelling aan aan omgevingstabaksrook (meeroken, ook wel passief roken genoemd) zorgt voor 20% tot 30% toename van het risico op longkanker ten opzichte van mensen zonder blootstelling hieraan (Surgeon General, 2006 Surgeon General, The Health Consequences of Involuntary Exposure to Tobacco Smoke: A Report of the Surgeon General 2006, Atlanta (2006) (Surgeon General, The Health Consequences of Involuntary Exposure to Tobacco Smoke: A Report of the Surgeon General 2006, Atlanta (2006)) ; Mackenbach et al., 2017 Mackenbach, Damhuis, R.A.M., Been, J.V., The effects of smoking on health: growth of knowledge reveals even grimmer picture (2017) (Mackenbach, Damhuis, R.A.M., Been, J.V., The effects of smoking on health: growth of knowledge reveals even grimmer picture (2017)) ). Daarnaast verhoogt meeroken het risico op borst- (Mackenbach et al., 2017 Mackenbach, Damhuis, R.A.M., Been, J.V., The effects of smoking on health: growth of knowledge reveals even grimmer picture (2017) (Mackenbach, Damhuis, R.A.M., Been, J.V., The effects of smoking on health: growth of knowledge reveals even grimmer picture (2017)) ), baarmoederhals- (Surgeon General, 2014 Surgeon General, The health consequences of smoking - 50 years of progress: a report of the Surgeon General (2014) (Surgeon General, The health consequences of smoking - 50 years of progress: a report of the Surgeon General (2014)) ; Qiaorui Wen et al., 2022 Qiaorui Wen, Wang, X, Jun Lv, Guo, Y., Pei, Yang, Chen, Du, Burgess, Hacker, Liu, Chen, Canqing Yu, Chen, Li, China Kadoorie Biobank Collaborative Group, Association between involuntary smoking and risk of cervical cancer in Chinese female never smokers: A prospective cohort study (2022) (Qiaorui Wen, Wang, X, Jun Lv, Guo, Y., Pei, Yang, Chen, Du, Burgess, Hacker, Liu, Chen, Canqing Yu, Chen, Li, China Kadoorie Biobank Collaborative Group, Association between involuntary smoking and risk of cervical cancer in Chinese female never smokers: A prospective cohort study (2022)) ), neusholte- (Surgeon General, 2014 Surgeon General, The health consequences of smoking - 50 years of progress: a report of the Surgeon General (2014) (Surgeon General, The health consequences of smoking - 50 years of progress: a report of the Surgeon General (2014)) ) en mondkanker (Action on Smoking and Health (ASH), 2016 Action on Smoking and Health (ASH), The health effects of tobacco use on oral health (2016) (Action on Smoking and Health (ASH), The health effects of tobacco use on oral health (2016)) ). Ook het risico op verschillende hart- en vaatziekten, waaronder beroerte (WHO, 2016 WHO, Tobacco and Stroke (2016) (WHO, Tobacco and Stroke (2016)) ) en coronaire hartziekten (WHO, 2020 WHO, Tobacco & Coronary Heart Disease (2020) (WHO, Tobacco & Coronary Heart Disease (2020)) ), neemt met 25% tot 30% toe door meeroken (Institute of Medicine, IOM, 2010 Institute of Medicine, IOM, Secondhand Smoke Exposure and Cardiovascular Effects: Making Sense of the Evidence (2010) (Institute of Medicine, IOM, Secondhand Smoke Exposure and Cardiovascular Effects: Making Sense of the Evidence (2010)) ). Meeroken is daarnaast een risicofactor voor het ontwikkelen van diabetes type 2 (WHO, 2023 WHO, Tobacco and Diabetes (2023) (WHO, Tobacco and Diabetes (2023)) ). Hoeveel het risico op deze aandoeningen toeneemt, is afhankelijk van de blootstelling aan omgevingstabaksrook.

Kans op luchtwegaandoeningen groter door meeroken

Blootstelling aan omgevingstabaksrook zorgt voor irritatie van de ogen en de slijmvliezen in de neus-, mond- en keelholte (Gezondheidsraad, 2003 Gezondheidsraad, Volksgezondheidsschade door passief roken, Den Haag (2003) (Gezondheidsraad, Volksgezondheidsschade door passief roken, Den Haag (2003)) ). Daarnaast hebben mensen die meeroken een grotere kans op het ontwikkelen van COPD Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten) (Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten)) (WHO, 2023 WHO, Tobacco and Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) (2023) (WHO, Tobacco and Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) (2023)) ) en astma (Action on Smoking and Health (ASH), 2015 Action on Smoking and Health (ASH), ASH Research Report: Asthma and smoking (2015) (Action on Smoking and Health (ASH), ASH Research Report: Asthma and smoking (2015)) ) vergeleken met mensen die niet meeroken. Ook hebben mensen die meeroken vaker een slechtere mondgezondheid (Action on Smoking and Health (ASH), 2016 Action on Smoking and Health (ASH), The health effects of tobacco use on oral health (2016) (Action on Smoking and Health (ASH), The health effects of tobacco use on oral health (2016)) ) en een hoger risico op maculadegeneratie(WHO, 2022 WHO, Tobacco & Vision Loss (2022) (WHO, Tobacco & Vision Loss (2022)) ) en reumatoïde artritis (Zhang et al., 2023 Zhang, X., Zhang, Yang, Zhi, Chen, Zhao, J., Cui, Zhao, Zhang, Yi An, Cao, Association between passive smoking and the risk of rheumatoid arthritis: a systematic review and meta-analysis (2023) (Zhang, X., Zhang, Yang, Zhi, Chen, Zhao, J., Cui, Zhao, Zhang, Yi An, Cao, Association between passive smoking and the risk of rheumatoid arthritis: a systematic review and meta-analysis (2023)) ).

Gevolgen van meeroken voor kinderen

Bij kinderen leidt meeroken tot een hogere frequentie van luchtwegsymptomen (Surgeon General, 2006 Surgeon General, The Health Consequences of Involuntary Exposure to Tobacco Smoke: A Report of the Surgeon General 2006, Atlanta (2006) (Surgeon General, The Health Consequences of Involuntary Exposure to Tobacco Smoke: A Report of the Surgeon General 2006, Atlanta (2006)) ) en een grotere kans op (ernstige) luchtweginfecties (WHO, 2021 WHO, Tobacco control to improve child health and development (2021) (WHO, Tobacco control to improve child health and development (2021)) ). Blootstelling aan omgevingstabaksrook zorgt bij kinderen voor een slechtere longfunctie (Surgeon General 2006) en hoger risico op astma (Mackenbach et al., 2017 Mackenbach, Damhuis, R.A.M., Been, J.V., The effects of smoking on health: growth of knowledge reveals even grimmer picture (2017) (Mackenbach, Damhuis, R.A.M., Been, J.V., The effects of smoking on health: growth of knowledge reveals even grimmer picture (2017)) ;  WHO, 2021 WHO, Tobacco control to improve child health and development (2021) (WHO, Tobacco control to improve child health and development (2021)) ). Ook komt wiegendood Plotseling, onverwacht tijdens een slaapperiode overlijden van een kind jonger dan 1 jaar bij wie geen lichamelijke aandoening wordt vastgesteld die het overlijden verklaart. (Plotseling, onverwacht tijdens een slaapperiode overlijden van een kind jonger dan 1 jaar bij wie geen lichamelijke aandoening wordt vastgesteld die het overlijden verklaart.) vaker voor bij baby’s die na de geboorte aan tabaksrook worden blootgesteld (Mackenbach et al., 2017 Mackenbach, Damhuis, R.A.M., Been, J.V., The effects of smoking on health: growth of knowledge reveals even grimmer picture (2017) (Mackenbach, Damhuis, R.A.M., Been, J.V., The effects of smoking on health: growth of knowledge reveals even grimmer picture (2017)) ; WHO, 2021 WHO, Tobacco control to improve child health and development (2021) (WHO, Tobacco control to improve child health and development (2021)) ). Verder geeft meeroken een hogere kans op middenooraandoeningen, waaronder oorontstekingen, (Surgeon General, 2006 Surgeon General, The Health Consequences of Involuntary Exposure to Tobacco Smoke: A Report of the Surgeon General 2006, Atlanta (2006) (Surgeon General, The Health Consequences of Involuntary Exposure to Tobacco Smoke: A Report of the Surgeon General 2006, Atlanta (2006)) ; WHO, 2021 WHO, Tobacco control to improve child health and development (2021) (WHO, Tobacco control to improve child health and development (2021)) ), meningokokkenziekte (zoals bloedvergiftiging en hersenvliesontsteking) (WHO, 2021 WHO, Tobacco control to improve child health and development (2021) (WHO, Tobacco control to improve child health and development (2021)) ) en gaatjes in zowel het melk- als volwassen gebit bij kinderen (WHO, 2017 WHO, Tobacco cessation and oral health integration (2017) (WHO, Tobacco cessation and oral health integration (2017)) ). Tot slot geeft blootstelling aan omgevingstabaksrook op kinderleeftijd een hoger risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten op volwassen leeftijd (WHO, 2020 WHO, Tobacco & Coronary Heart Disease (2020) (WHO, Tobacco & Coronary Heart Disease (2020)) ; WHO, 2021 WHO, Tobacco control to improve child health and development (2021) (WHO, Tobacco control to improve child health and development (2021)) ).

Gezondheidsgevolgen van e-sigaretten

Ook e-sigaretten bevatten schadelijke stoffen

Damp (aerosol) afkomstig van e-sigaretten bevat schadelijke stoffen, al is dit over het algemeen minder dan bij brandbare tabaksproducten (Reports of the Surgeon General, 2016 Reports of the Surgeon General, E-Cigarette Use Among Youth and Young Adults (2016) (Reports of the Surgeon General, E-Cigarette Use Among Youth and Young Adults (2016)) ). De hoeveelheid en soort schadelijke stoffen kan sterk verschillen tussen typen e-sigaretten en de gebruikte e-vloeistof (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, 2018 National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, Public Health Consequences of E-Cigarettes, Washington (DC) (2018) (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, Public Health Consequences of E-Cigarettes, Washington (DC) (2018)) ; Talih et al., 2022 Talih, Salman, Soule, El-Hage, Karam, Karaoghlanian, El-Hellani, Saliba, Shihadeh, Electrical features, liquid composition and toxicant emissions from ‘pod-mod’-like disposable electronic cigarettes (2022) (Talih, Salman, Soule, El-Hage, Karam, Karaoghlanian, El-Hellani, Saliba, Shihadeh, Electrical features, liquid composition and toxicant emissions from ‘pod-mod’-like disposable electronic cigarettes (2022)) ). E-sigaretten bestaan nog niet lang genoeg om uitspraken te doen over de langetermijneffecten op de gezondheid. Het is echter wel mogelijk om de voorstadia van bepaalde aandoeningen te onderzoeken of op basis van bekende effecten van de stoffen in e-sigarettendamp langetermijngevolgen in te schatten.

Kankerverwekkende stoffen en luchtwegklachten bij e-sigaretgebruik

Sommige stoffen in de aerosol van e-sigaretten zijn bekende kankerverwekkende stoffen en er zijn aanwijzingen dat e-sigaretgebruik het risico op kanker verhoogt (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, 2018 National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, Public Health Consequences of E-Cigarettes, Washington (DC) (2018) (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, Public Health Consequences of E-Cigarettes, Washington (DC) (2018)) ; Tommasi et al., 2023 Tommasi, Blumenfeld, Besaratinia, Vaping Dose, Device Type, and E-Liquid Flavor are Determinants of DNA Damage in Electronic Cigarette Users (2023) (Tommasi, Blumenfeld, Besaratinia, Vaping Dose, Device Type, and E-Liquid Flavor are Determinants of DNA Damage in Electronic Cigarette Users (2023)) ). Daarnaast hebben e-sigaretgebruikers vaker luchtwegklachten, zoals een piepende uitademing (Dongmei Li et al., 2020 Dongmei Li, Sundar, McIntosh, Ossip, Lukasz Goniewicz , O'Connor, Rahman, Association of smoking and electronic cigarette use with wheezing and related respiratory symptoms in adults: cross-sectional results from the Population Assessment of Tobacco and Health (PATH) study, wave 2 (2020) (Dongmei Li, Sundar, McIntosh, Ossip, Lukasz Goniewicz , O'Connor, Rahman, Association of smoking and electronic cigarette use with wheezing and related respiratory symptoms in adults: cross-sectional results from the Population Assessment of Tobacco and Health (PATH) study, wave 2 (2020)) ; National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, 2018 National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, Public Health Consequences of E-Cigarettes, Washington (DC) (2018) (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, Public Health Consequences of E-Cigarettes, Washington (DC) (2018)) ), hoesten (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, 2018 National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, Public Health Consequences of E-Cigarettes, Washington (DC) (2018) (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, Public Health Consequences of E-Cigarettes, Washington (DC) (2018)) ) en kortademigheid (Chaffee et al., 2021 Chaffee, Barrington-Trimis, Liu, F., Wu, McConnell, Krishnan-Sarin , Leventhal, Kong, E-cigarette use and adverse respiratory symptoms among adolescents and Young adults in the United States (2021) (Chaffee, Barrington-Trimis, Liu, F., Wu, McConnell, Krishnan-Sarin , Leventhal, Kong, E-cigarette use and adverse respiratory symptoms among adolescents and Young adults in the United States (2021)) ), dan mensen die niet roken. Ook hebben e-sigaretgebruikers een verminderde longfunctie (Bozier et al., 2020 Bozier, Chivers, Chapman, Larcombe, The Evolving Landscape of Electronic Cigarettes: A Systematic Review of Recent Evidence (2020) (Bozier, Chivers, Chapman, Larcombe, The Evolving Landscape of Electronic Cigarettes: A Systematic Review of Recent Evidence (2020)) ; Tattersall et al., 2023 Tattersall, Hughey, Piasecki, Korcarz, Hansen, Ott, Sandbo, Fiore, Baker, James Stein, Cardiovascular and Pulmonary Responses to Acute Use of Electronic Nicotine Delivery Systems and Combustible Cigarettes in Long-Term Users (2023) (Tattersall, Hughey, Piasecki, Korcarz, Hansen, Ott, Sandbo, Fiore, Baker, James Stein, Cardiovascular and Pulmonary Responses to Acute Use of Electronic Nicotine Delivery Systems and Combustible Cigarettes in Long-Term Users (2023)) ) en is e-sigaretgebruik geassocieerd met het ontwikkelen van longaandoeningen (Bhatta & Glantz, 2020 Bhatta, Glantz, Association of E-Cigarette Use With Respiratory Disease Among Adults: A Longitudinal Analysis (2020) (Bhatta, Glantz, Association of E-Cigarette Use With Respiratory Disease Among Adults: A Longitudinal Analysis (2020)) ), zoals astma en COPD Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten) (Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten)) (Xian & Chen, 2021 Xian, Chen, E-cigarette users are associated with asthma disease: A meta-analysis (2021) (Xian, Chen, E-cigarette users are associated with asthma disease: A meta-analysis (2021)) ; Wills et al., 2021 Wills, Soneji, Choi, Jaspers, Tam, E-cigarette use and respiratory disorders: an integrative review of converging evidence from epidemiological and laboratory studies (2021) (Wills, Soneji, Choi, Jaspers, Tam, E-cigarette use and respiratory disorders: an integrative review of converging evidence from epidemiological and laboratory studies (2021)) ).

Verhoogd risico op hart- en vaatziekten bij e-sigaretten

Er is een verband tussen e-sigaretten en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten (WHO, 2020 WHO, Tobacco & Coronary Heart Disease (2020) (WHO, Tobacco & Coronary Heart Disease (2020)) ). Het gebruik van e-sigaretten zorgt voor een snellere hartslag, hogere bloeddruk, verstijving van slagaders (Siddiqi et al., 2023 Siddiqi, Rashid, Siddiqi, Anwer, Usman, Sakhi, Bhatnagar, Hamburg, Hirsch, Rodriguez , Blaha, DeFilippis, Benjamin, EJ., Michael Hall, Association of Electronic Cigarette Exposure on Cardiovascular Health: A Systematic Review and Meta-Analysis (2023) (Siddiqi, Rashid, Siddiqi, Anwer, Usman, Sakhi, Bhatnagar, Hamburg, Hirsch, Rodriguez , Blaha, DeFilippis, Benjamin, EJ., Michael Hall, Association of Electronic Cigarette Exposure on Cardiovascular Health: A Systematic Review and Meta-Analysis (2023)) ; Bozier et al., 2020 Bozier, Chivers, Chapman, Larcombe, The Evolving Landscape of Electronic Cigarettes: A Systematic Review of Recent Evidence (2020) (Bozier, Chivers, Chapman, Larcombe, The Evolving Landscape of Electronic Cigarettes: A Systematic Review of Recent Evidence (2020)) ), vernauwing van slagaders (WHO, 2020 WHO, Tobacco & Coronary Heart Disease (2020) (WHO, Tobacco & Coronary Heart Disease (2020)) , Tattersall et al., 2023 Tattersall, Hughey, Piasecki, Korcarz, Hansen, Ott, Sandbo, Fiore, Baker, James Stein, Cardiovascular and Pulmonary Responses to Acute Use of Electronic Nicotine Delivery Systems and Combustible Cigarettes in Long-Term Users (2023) (Tattersall, Hughey, Piasecki, Korcarz, Hansen, Ott, Sandbo, Fiore, Baker, James Stein, Cardiovascular and Pulmonary Responses to Acute Use of Electronic Nicotine Delivery Systems and Combustible Cigarettes in Long-Term Users (2023)) ) en een verminderde functie van endotheelcellen (binnenbekleding van bloedvaten) (Klein et al., 2023 Klein, Diaba-Nuhoho, Giebe, Brunssen, Morawietz, Regulation of endothelial function by cigarette smoke and next-generation tobacco and nicotine products (2023) (Klein, Diaba-Nuhoho, Giebe, Brunssen, Morawietz, Regulation of endothelial function by cigarette smoke and next-generation tobacco and nicotine products (2023)) ). Verder laat onderzoek zien dat mensen die e-sigaretten gebruiken een hoger risico hebben op verhoogde glucose intolerantie en het ontwikkelen van diabetes type 2 (WHO, 2023 WHO, Tobacco and Diabetes (2023) (WHO, Tobacco and Diabetes (2023)) ). Dubbelgebruikers, mensen die zowel e-sigaretten als brandbare tabaksproducten roken, hebben waarschijnlijk een nog grotere kans op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten dan mensen die alleen brandbare tabaksproducten roken (Osei et al., 2019 Osei, Mirbolouk, Orimoloye, Dzaye, Iftekhar Uddin, Benjamin, EJ., Michael Hall, DeFilippis, Stokes, Bhatnagar, Nasir, Blaha, Association Between E-Cigarette Use and Cardiovascular Disease Among Never and Current Combustible-Cigarette Smokers (2019) (Osei, Mirbolouk, Orimoloye, Dzaye, Iftekhar Uddin, Benjamin, EJ., Michael Hall, DeFilippis, Stokes, Bhatnagar, Nasir, Blaha, Association Between E-Cigarette Use and Cardiovascular Disease Among Never and Current Combustible-Cigarette Smokers (2019)) ; Parekh et al., 2020 Parekh, Pemmasini, Desai, Risk of Stroke With E-Cigarette and Combustible Cigarette Use in Young Adults (2020) (Parekh, Pemmasini, Desai, Risk of Stroke With E-Cigarette and Combustible Cigarette Use in Young Adults (2020)) ).

E-sigaretgebruikers beginnen vaker met het roken van tabakssigaretten

Adolescenten en jongvolwassenen die e-sigaretten gebruiken beginnen later vaker met het roken van tabakssigaretten dan jongeren die geen e-sigaretten gebruiken (Soneji et al., 2017 Soneji, Barrington-Trimis, Wills, Leventhal, Unger, Gibson, Yang, Primack, Andrews, Miech, R. A., Spindle, Dick, DM., Eissenberg, Hornik, Dang, Sargent, Association Between Initial Use of e-Cigarettes and Subsequent Cigarette Smoking Among Adolescents and Young Adults (2017) (Soneji, Barrington-Trimis, Wills, Leventhal, Unger, Gibson, Yang, Primack, Andrews, Miech, R. A., Spindle, Dick, DM., Eissenberg, Hornik, Dang, Sargent, Association Between Initial Use of e-Cigarettes and Subsequent Cigarette Smoking Among Adolescents and Young Adults (2017)) ; Barrington-Trimis et al., 2018 Barrington-Trimis, Kong, Leventhal, Liu, F., Mayer, Boley Cruz, Krishnan-Sarin , McConnell, E-cigarette Use and Subsequent Smoking Frequency Among Adolescents (2018) (Barrington-Trimis, Kong, Leventhal, Liu, F., Mayer, Boley Cruz, Krishnan-Sarin , McConnell, E-cigarette Use and Subsequent Smoking Frequency Among Adolescents (2018)) ; Martinelli et al., 2023 Martinelli, Candel, de Vries, H., Talhout, Knapen, van Schayck, CP., Nagelhout, G. E., Exploring the gateway hypothesis of e-cigarettes and tobacco: a prospective replication study among adolescents in the Netherlands and Flanders (2023) (Martinelli, Candel, de Vries, H., Talhout, Knapen, van Schayck, CP., Nagelhout, G. E., Exploring the gateway hypothesis of e-cigarettes and tobacco: a prospective replication study among adolescents in the Netherlands and Flanders (2023)) ). E-sigaretten kunnen dus een opstapje zijn naar het roken van brandbare tabaksproducten. E-sigaretten zijn verslavend, maar onduidelijk is of ze meer of minder verslavend zijn dan tabakssigaretten (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, 2018 National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, Public Health Consequences of E-Cigarettes, Washington (DC) (2018) (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, Public Health Consequences of E-Cigarettes, Washington (DC) (2018)) ; Jankowski et al., 2019 Jankowski, Krzystanek, Zejda, Majek, Lubansky, Lawson, J., Brozek, E-Cigarettes are More Addictive than Traditional Cigarettes-A Study in Highly Educated Young People (2019) (Jankowski, Krzystanek, Zejda, Majek, Lubansky, Lawson, J., Brozek, E-Cigarettes are More Addictive than Traditional Cigarettes-A Study in Highly Educated Young People (2019)) ). Dit hangt mede af van het type e-sigaret (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, 2018 National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, Public Health Consequences of E-Cigarettes, Washington (DC) (2018) (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine, Public Health Consequences of E-Cigarettes, Washington (DC) (2018)) ).

Gezondheidsgevolgen van stoppen met roken

Stoppen met roken is erg gunstig voor de gezondheid

Stoppen met roken zorgt op elke leeftijd voor gezondheidswinst, zowel op korte als op lange termijn (zie tabel). Het zorgt voor een betere kwaliteit van leven, een betere algehele gezondheid en kan de levensduur tot 10 jaar verlengen (Reports of the Surgeon General, 2020 Reports of the Surgeon General, Smoking Cessation: A Report of the Surgeon General (2020) (Reports of the Surgeon General, Smoking Cessation: A Report of the Surgeon General (2020)) ; Jha et al., 2013 Jha, P, Ramasundarahettige, Landsman, Rostron, Thun, MJ., Anderson, McAfee, Peto, RR., 21st-century hazards of smoking and benefits of cessation in the United States (2013) (Jha, P, Ramasundarahettige, Landsman, Rostron, Thun, MJ., Anderson, McAfee, Peto, RR., 21st-century hazards of smoking and benefits of cessation in the United States (2013)) ). Het risico op verschillende soorten kanker, hart- en vaatziekten, COPD Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten) (Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten)) (Reports of the Surgeon General, 2020 Reports of the Surgeon General, Smoking Cessation: A Report of the Surgeon General (2020) (Reports of the Surgeon General, Smoking Cessation: A Report of the Surgeon General (2020)) ) en diabetes type 2 (WHO, 2023 WHO, Tobacco and Diabetes (2023) (WHO, Tobacco and Diabetes (2023)) ) neemt af. Daarnaast verbetert over het algemeen de mentale gezondheid van mensen die stoppen met roken (Taylor et al., 2021 Taylor, Lindson, Farley, Leinberger-Jabari , Sawyer, Te Water Naudé, Theodoulou, King, Burke, Aveyard, P, Smoking cessation for improving mental health (2021) (Taylor, Lindson, Farley, Leinberger-Jabari , Sawyer, Te Water Naudé, Theodoulou, King, Burke, Aveyard, P, Smoking cessation for improving mental health (2021)) ) en zorgt het voor een betere mondgezondheid (WHO, 2017 WHO, Tobacco cessation and oral health integration (2017) (WHO, Tobacco cessation and oral health integration (2017)) ). Ook is stoppen met roken vóór een operatie gunstig: ten minste 4 weken vóór de operatie stoppen met roken leidt tot minder postoperatieve complicaties (WHO, 2020 WHO, Tobacco & Postsurgical Outcomes (2020) (WHO, Tobacco & Postsurgical Outcomes (2020)) ). Tot slot kan stoppen met roken het beloop van ziekten gunstig beïnvloeden. Het kan bijvoorbeeld de motorische achteruitgang bij multipele sclerose vertragen (Rodgers et al., 2022 Rodgers, Friede, Vonberg, Constantinescu, Coles, Chataway, Duddy, Emsley, Ford, The impact of smoking cessation on multiple sclerosis disease progression (2022) (Rodgers, Friede, Vonberg, Constantinescu, Coles, Chataway, Duddy, Emsley, Ford, The impact of smoking cessation on multiple sclerosis disease progression (2022)) ) en bij sommige rookgerelateerde aandoeningen, zoals COPD en hart- en vaatziekten, is stoppen met roken effectiever dan het gebruik van medicatie (Chavannes et al., 2017 Chavannes, N. H., Drenthen, Wind, L. A., van Avendonk, M., Donk, Verduijn, NHG-Behandelrichtlijn: Stoppen met roken (2017) (Chavannes, N. H., Drenthen, Wind, L. A., van Avendonk, M., Donk, Verduijn, NHG-Behandelrichtlijn: Stoppen met roken (2017)) ).

Tabel: Effecten van stoppen met roken op korte en lange termijn