Zowel genen als omgeving belangrijk in ontstaan persoonlijkheidsstoornissen
Persoonlijkheidsstoornissen ontstaan als gevolg van een complexe wisselwerking tussen genetische factoren en omgevingsinvloeden. Interactie van vroege negatieve of traumatische levenservaringen met genetische factoren, kan leiden tot de ontwikkeling van een persoonlijkheidsstoornis. De wijze waarop dit precies gebeurt, verschilt per persoonlijkheidsstoornis en is niet geheel bekend (Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ 2008 (Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ, Multidisciplinaire Richtlijn Persoonlijkheidsstoornissen. Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van volwassen patiënten met een persoonlijkheidsstoornis, Utrecht (2008)) ).
Zowel genen als omgeving belangrijk in ontstaan borderline-PS
De borderline-persoonlijkheidsstoornis (PS) ontstaat als gevolg van een complexe interactie tussen genetische factoren en de omgevingsinvloeden. Vroege negatieve of traumatische levenservaringen interacteren met genetische factoren om zo een verstoorde emotionele ontwikkeling te veroorzaken. Deze emotionele verstoring uit zich in disfunctionele gedragingen, gedachten en gevoelens (Lieb et al. 2004 (Lieb, K, Zanarini, MC., Schmahl, C, Linehan, MM., Bohus, M, Borderline personality disorder. (2004)) ; Crowell et al. 2009 (Crowell, SE., Beauchaine, TP., Linehan, MM., A biosocial developmental model of borderline personality: Elaborating and extending Linehan's theory. (2009)) ; Carpenter et al. 2013 (Carpenter, RW., Tomko, RL., Trull, TJ., Boomsma, DI., Gene-environment studies and borderline personality disorder: a review. (2013)) ; Amad et al. 2014 (Amad, A, Ramoz, N, Thomas, P., Jardri, R, Gorwood, P, Genetics of borderline personality disorder: systematic review and proposal of an integrative model. (2014)) ). Zie onderstaande tabel voor de risicofactoren voor borderline-PS.
Risicofactoren van borderline PS
Tabel: Risicofactoren voor de ontwikkeling van borderline PS
Risicofactoren |
Specificatie risicofactor |
Bron |
---|---|---|
Genen |
|
Lieb et al. 2004 (Lieb, K, Zanarini, MC., Schmahl, C, Linehan, MM., Bohus, M, Borderline personality disorder. (2004)) ; American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014 (American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014)) ; Joyce et al. 2003 (Joyce, PR., Mulder, RT., McKenzie, J.M., Luty, SE., Carter, JD., Sullivan, PF., Cloninger, C. R., Temperament, childhood environment and psychopathology as risk factors for avoidant and borderline personality disorders (2003)) ; Crowell et al. 2009 (Crowell, SE., Beauchaine, TP., Linehan, MM., A biosocial developmental model of borderline personality: Elaborating and extending Linehan's theory. (2009)) ; Amad et al. 2014 (Amad, A, Ramoz, N, Thomas, P., Jardri, R, Gorwood, P, Genetics of borderline personality disorder: systematic review and proposal of an integrative model. (2014)) |
Traumatische ervaringen uit de jeugd |
|
Lieb et al. 2004 (Lieb, K, Zanarini, MC., Schmahl, C, Linehan, MM., Bohus, M, Borderline personality disorder. (2004)) ; Agrawal et al. 2004 (Agrawal, HR., Gunderson, J, Holmes, BM., Lyons-Ruth, K, Attachment studies with borderline patients: a review. (2004)) ; Zanarini et al. 1997 (Zanarini, MC., Williams, A. A., Lewis, R. E., Reich, R. B., Vera, S. C., Marino, M. F., Levin, A., Yong, L., Frankenburg, F. R., Reported pathological childhood experiences associated with the development of borderline personality disorder. (1997)) ; Skodol et al. 2002 (Skodol, AE., Gunderson, J, Siever, LJ., Livesley, JW., Pfohl, B, Widiger, TA., The borderline diagnosis II: biology, genetics, and clinical course. (2002)) |
Psychiatrische familiegeschiedenis |
|
White et al. 2003 (White, CN., Gunderson, J, Zanarini, MC., Hudson, JI., Family studies of borderline personality disorder: a review. (2003)) ; Bandelow et al. 2005 (Bandelow, B, Krause, J., Wedekind, D, Broocks, A, Hajak, G, Rüther, E, Early traumatic life events, parental attitudes, family history, and birth risk factors in patients with borderline personality disorder and healthy controls. (2005)) ; Crowell et al. 2009 (Crowell, SE., Beauchaine, TP., Linehan, MM., A biosocial developmental model of borderline personality: Elaborating and extending Linehan's theory. (2009)) |
Opvoedingsstijl |
|
Johnson et al. 2006 (Johnson, J.G., Cohen, P, Chen, H, Kasen, S, Brook, JS., Parenting behaviors associated with risk for offspring personality disorder during adulthood. (2006)) ; Crowell et al. 2009 (Crowell, SE., Beauchaine, TP., Linehan, MM., A biosocial developmental model of borderline personality: Elaborating and extending Linehan's theory. (2009)) ; Stepp et al. 2012 (Stepp, SD., Whalen, DJ., Pilkonis, PA., Hipwell, AE., Levine, MD., Children of mothers with borderline personality disorder: identifying parenting behaviors as potential targets for intervention. (2012)) |
Zowel genen als omgeving belangrijk in ontstaan antisociale-PS
Een antisociale-persoonlijkheidsstoornis (PS) ontstaat als gevolg van een complexe wisselwerking tussen genetische factoren en omgevingsinvloeden. Interactie van vroege negatieve of traumatische levenservaringen met genetische factoren kan leiden tot de ontwikkeling van een antisociale-PS (Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ 2008 (Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ, Multidisciplinaire Richtlijn Persoonlijkheidsstoornissen. Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van volwassen patiënten met een persoonlijkheidsstoornis, Utrecht (2008)) ).
Tabel: Risicofactoren voor de ontwikkeling van antisociale-PS
Risicofactoren |
Specificatie risicofactor |
Bron |
---|---|---|
Genen |
|
Ferguson 2010 (Ferguson, CJ., Genetic contributions to antisocial personality and behavior: a meta-analytic review from an evolutionary perspective (2010)) ; Moffitt 2005 (Moffitt, T. E., The New Look of Behavioral Genetics in Developmental Psychopathology: Gene-Environment Interplay in Antisocial Behaviors (2005)) |
Gedragsproblemen in de jeugd |
|
Storebø & Simonsen 2016 (Storebø, O, Simonsen, E, The Association Between ADHD and Antisocial Personality Disorder (ASPD): A Review (2016)) ; Simonoff et al. 2004 (Simonoff, E, Elander, J, Holmshaw, J, Pickles, A, Murray, R, Rutter, M, Predictors of antisocial personality. Continuities from childhood to adult life (2004)) ; Tuithof et al. 2010 (Tuithof, M, Dorsselaer, S., de Graaf, R., ten Have, M., ADHD, gedragsstoornissen en antisociale persoonlijkheidsstoornis. Vóórkomen en gevolgen in de algemene bevolking: resultaten van NEMESIS-2, Utrecht (2010)) |
Traumatische ervaringen uit de jeugd |
|
Glenn et al. 2013 (Glenn, A. L., Johnson, A.K., Raine, A., Antisocial personality disorder: a current review (2013)) ; Horwitz et al. 2001 (Horwitz, A. V., Widom, C. S., McLaughlin, J., White, H. R., The impact of childhood abuse and neglect on adult mental health: a prospective study (2001)) ; Johnson et al. 1999 (Johnson, J.G., Cohen, P., Brown, J., Smailes, E. M., Bernstein, D.P., Childhood maltreatment increases risk for personality disorders during early adulthood (1999)) |
Hersenafwijkingen |
|
Yang & Raine 2009 (Yang, Y., Raine, A., Prefrontal structural and functional brain imaging findings in antisocial, violent, and psychopathic individuals: a meta-analysis (2009)) ; Glenn et al. 2013 (Glenn, A. L., Johnson, A.K., Raine, A., Antisocial personality disorder: a current review (2013)) ; McCloskey et al. 2005 (McCloskey, MS., Phan, LK., Coccaro, EF., Neuroimaging and personality disorders (2005)) |
Sociaal-economische status |
|
American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. 2014 (American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5, Washington, D.C. (2014)) ; Lahey et al. 2005 (Lahey, BB., Loeber, R, Burke, JD., Applegate, B, Predicting future antisocial personality disorder in males from a clinical assessment in childhood (2005)) |
Opvoedingsstijl |
|
Glenn et al. 2013 (Glenn, A. L., Johnson, A.K., Raine, A., Antisocial personality disorder: a current review (2013)) ; Johnson et al. 2006 (Johnson, J.G., Cohen, P, Chen, H, Kasen, S, Brook, JS., Parenting behaviors associated with risk for offspring personality disorder during adulthood. (2006)) ; Caspi et al. 2002 (Caspi, A, McClay, J, Moffitt, T. E., Mill, J, Martin, J, Craig, IW., Taylor, A, Poulton, R, Role of genotype in the cycle of violence in maltreated children (2002)) |
- F.L. Hakstege (RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu))
- J. Hutsebaut (de Viersprong)