Wijzigingsdatum 17-11-2023

Leeftijd en geslacht

Sla de grafiek Fysieke voorzieningen 2021 over en ga naar de datatabel

Bron: Veiligheidsmonitor 2021; Akkermans et al. 2022 Akkermans, M., Kloosterman, R., Moons, E., Reep, C., Tummers-van der Aa, M., Hoofdstuk 2. Leefbaarheid en overlast in woonbuurt. In: Veiligheidsmonitor 2021. (2022) (Akkermans, M., Kloosterman, R., Moons, E., Reep, C., Tummers-van der Aa, M., Hoofdstuk 2. Leefbaarheid en overlast in woonbuurt. In: Veiligheidsmonitor 2021. (2022))

Trend

Sla de grafiek Oordeel fysieke voorzieningen 2008-2021 over en ga naar de datatabel

Bron: Veiligheidsmonitor 2021; Akkermans et al. 2022 Akkermans, M., Kloosterman, R., Moons, E., Reep, C., Tummers-van der Aa, M., Hoofdstuk 2. Leefbaarheid en overlast in woonbuurt. In: Veiligheidsmonitor 2021. (2022) (Akkermans, M., Kloosterman, R., Moons, E., Reep, C., Tummers-van der Aa, M., Hoofdstuk 2. Leefbaarheid en overlast in woonbuurt. In: Veiligheidsmonitor 2021. (2022))

  • Geïndexeerd (2008 is 100). 
  • In 2021 is de onderzoeksopzet en vragenlijst van de Veiligheidsmonitor herzien.  Het gevolg hiervan is dat de uitkomsten van de Veiligheidsmonitor 2021 niet meer 1-op-1 vergelijkbaar zijn met die van eerdere edities. Om toch trends in beeld te kunnen brengen is voor een aantal belangrijke indicatoren, waaronder de score voor fysieke voorzieningen, sociale cohesie en onveilig voelen in de buurt een omrekenfactor vastgesteld. 

Nederlanders geven fysieke voorzieningen in buurt een ruim voldoende

Met 'aantrekkelijke openbare ruimte' wordt een goed onderhouden omgeving zonder afval of kapotte toestellen, bedoeld. Ook straatverlichting speelt hierbij een rol (Kruize et al. 2022 Kruize, H., Arrahmani, F., Savelkoul, M., Factsheet: Invloed van de fysieke leefomgeving op gezond gedrag, Bilthoven (2022) (Kruize, H., Arrahmani, F., Savelkoul, M., Factsheet: Invloed van de fysieke leefomgeving op gezond gedrag, Bilthoven (2022)) ). Gemiddeld geven Nederlanders van 15 jaar en ouder de fysieke voorzieningen in de woonbuurt een score van 6,5 op een schaal van 0 tot 10. Mannen en jongeren geven een iets hoger cijfer dan vrouwen en ouderen. Over de periode 2008–2021 is het oordeel over de fysieke voorzieningen in de buurt stabiel gebleven (Akkermans et al. 2022 Akkermans, M., Kloosterman, R., Moons, E., Reep, C., Tummers-van der Aa, M., Hoofdstuk 2. Leefbaarheid en overlast in woonbuurt. In: Veiligheidsmonitor 2021. (2022) (Akkermans, M., Kloosterman, R., Moons, E., Reep, C., Tummers-van der Aa, M., Hoofdstuk 2. Leefbaarheid en overlast in woonbuurt. In: Veiligheidsmonitor 2021. (2022)) ). De score voor 'fysieke voorzieningen' is samengesteld op basis van de antwoorden van de respondenten op vijf vragen over de fysieke voorzieningen in de woonbuurt. Hoe hoger de score op deze schaal, hoe hoger de tevredenheid. Het gaat om de volgende items:

  • Het onderhoud van de stoepen, straten en pleintjes in de buurt
  • Het onderhoud van plantsoenen en parken in de buurt
  • De straatverlichting in de buurt
  • De speelplekken voor kinderen in de buurt
  • De voorzieningen voor jongeren in de buurt, bijv. sportveldjes of buurthuis.

Tevreden met verschillende typen fysieke voorzieningen

Sla de grafiek Percentage (heel) tevreden met fysieke voorzieningen over en ga naar de datatabel

Bron: Veiligheidsmonitor 2021; Akkermans et al. 2022 Akkermans, M., Kloosterman, R., Moons, E., Reep, C., Tummers-van der Aa, M., Hoofdstuk 2. Leefbaarheid en overlast in woonbuurt. In: Veiligheidsmonitor 2021. (2022) (Akkermans, M., Kloosterman, R., Moons, E., Reep, C., Tummers-van der Aa, M., Hoofdstuk 2. Leefbaarheid en overlast in woonbuurt. In: Veiligheidsmonitor 2021. (2022))

Nederlanders minst tevreden met voorzieningen voor jongeren

Het minst tevreden zijn Nederlanders met voorzieningen voor jongeren. Net iets minder dan de helft is hier (heel) tevreden over. Ongeveer 60% is (heel) tevreden met het onderhoud van bijvoorbeeld stoepen, straten en parken en eveneens 60% is (heel) tevreden met de speelplekken voor kinderen. Het meest tevreden zijn Nederlanders met de straatverlichting. Ruim 80% is hier (heel) tevreden over (Akkermans et al. 2022 Akkermans, M., Kloosterman, R., Moons, E., Reep, C., Tummers-van der Aa, M., Hoofdstuk 2. Leefbaarheid en overlast in woonbuurt. In: Veiligheidsmonitor 2021. (2022) (Akkermans, M., Kloosterman, R., Moons, E., Reep, C., Tummers-van der Aa, M., Hoofdstuk 2. Leefbaarheid en overlast in woonbuurt. In: Veiligheidsmonitor 2021. (2022)) ).

Omgeving wordt steeds beweegvriendelijker

In 2022 scoort Nederland gemiddeld 65 op een schaal van 0 tot en met 100 op de kernindicator Beweegvriendelijke Omgeving. Deze kernindicator laat zien hoe de fysieke omgeving in de openbare ruimte scoort op de mogelijkheid voor mensen om te sporten en te bewegen (Bron: Beweegvriendelijke omgeving | Sport en bewegen in cijfers). Naar verwachting zal de omgeving in de toekomst steeds beweegvriendelijker worden (Bron: Toekomstverkenning Beweegvriendelijke omgeving | Sport en bewegen in cijfers).

De kernindicator Beweegvriendelijke Omgeving is onderdeel van Kernindicatoren Sport en Bewegen. Deze zijn in 2014 benoemd door de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport om de stand van zaken op het terrein van Sport en Bewegen duurzaam in de tijd te kunnen volgen. De kernindicator Beweegvriendelijke Omgeving is opgebouwd uit 4 deelindicatoren die elementen bevatten die bewegen stimuleren (zie Gezondheidsgevolgen).   

  • Sportaccommodaties (diversiteit en nabijheid voetbalvelden, hockeyvelden, tennisbanen, sporthallen, fitnessvoorzieningen en zwembaden)
  • Sport- en speelplekken (nabijheid sport- en speelplekken in de openbare ruimte)
  • Recreatief groen en blauw (nabijheid en oppervlakte parken, water geschikt voor recreatief gebruik)
  • Nabijheid van voorzieningen (o.a. gemiddelde afstand tot supermarkt en school)

Voor de kernindicator Beweegvriendelijke Omgeving en de 4 deelindicatoren per buurt, wijk en gemeente, zie:

83% Nederlanders is tevreden met sport- en beweegaanbod in buurt

In 2022 was 83% van de Nederlanders van 12 jaar en ouder (zeer) tevreden met de mogelijkheden om te sporten en te bewegen in hun buurt. Dit komt overeen met het beeld voor eerdere meetjaren (Bron: Tevredenheid sport- en beweegaanbod | Sport en bewegen in cijfers). De  Sport Toekomstverkenning concludeert echter dat de tevredenheid met het sport- en beweegaanbod tot 2030 iets zal dalen (Bron: Toekomstverkenning Tevredenheid sport- en beweegaanbod | Sport en bewegen in cijfers). Dit komt doordat het tijd kost om aanbod aan te passen aan de veranderende vraag die ontstaat door vergrijzing, toename niet-westerse migranten en individualisering. Door individualisering bijvoorbeeld, heeft de Nederlander in de toekomst mogelijk liever een verlichte hardlooproute in de buurt dan een voetbalclub.

Gezondheidsgevolgen

Inrichting fysieke leefomgeving kan gezond gedrag stimuleren

De inrichting van de fysieke leefomgeving kan gezond gedrag stimuleren en zo gezondheidsbevorderend werken. De fysieke leefomgeving kan bijvoorbeeld bewoners stimuleren tot een gezonde leefstijl, zoals bewegen, spelen en sporten. Ook kan de fysieke leefomgeving een rol spelen bij het bevorderen van sociale contacten en ontspanning (Kruize et al. 2022 Kruize, H., Arrahmani, F., Savelkoul, M., Factsheet: Invloed van de fysieke leefomgeving op gezond gedrag, Bilthoven (2022) (Kruize, H., Arrahmani, F., Savelkoul, M., Factsheet: Invloed van de fysieke leefomgeving op gezond gedrag, Bilthoven (2022)) ). In de tabel staan elementen in de fysieke leefomgeving die volgens geïnterviewde wijkprofessionals en -bewoners samenhangen met gezond gedrag. Om gezond gedrag te stimuleren moeten de elementen volgens de geïnterviewden aan randvoorwaarden voldoen, zoals nabijheid, diversiteit, kwaliteit, onderhoud en passend bij de bewoners. De geïnterviewden gaven ook aan dat de elementen in de tabel en de randvoorwaarden alleen niet voldoende zijn om gezond gedrag te beïnvloeden; ook activiteiten voor bewoners, educatie, samenwerking tussen wijkprofessionals en bewonersbetrokkenheid en -participatie zijn van cruciaal belang voor het beïnvloeden van gezond gedrag (Kruize et al. 2022 Kruize, H., Arrahmani, F., Savelkoul, M., Factsheet: Invloed van de fysieke leefomgeving op gezond gedrag, Bilthoven (2022) (Kruize, H., Arrahmani, F., Savelkoul, M., Factsheet: Invloed van de fysieke leefomgeving op gezond gedrag, Bilthoven (2022)) ).

Fysieke omgeving ook direct van invloed op gezondheid

De fysieke (leef)omgeving heeft niet alleen via gedrag invloed op de gezondheid, maar kan de gezondheid ook direct beïnvloeden.  Voor meer informatie over de directe invloed van de leefomgeving op gezondheid zie:

Tabel: Elementen in de fysieke omgeving die samenhangen met gezond gedrag

Elementen in de fysieke omgeving

Samenhang met gezond gedrag

Goed onderhouden fiets- en wandelpaden

Stimuleert fietsen en wandelen (Pan et al. 2021 Pan, X., Zhao, L., Li, Y., Zhang, L., Wu, T., Access to bike lanes and childhood obesity: A systematic review and meta-analysis. (2021) (Pan, X., Zhao, L., Li, Y., Zhang, L., Wu, T., Access to bike lanes and childhood obesity: A systematic review and meta-analysis. (2021)) ; Stappers et al. 2018 Stappers, N.E.H., van Kann, D.H.H., Ettema, D., de Vries, N.K., Kremers, S.P.J., The effect of infrastructural changes in the built environment on physical activity, active transportation and sedentary behavior – A systematic review. (2018) (Stappers, N.E.H., van Kann, D.H.H., Ettema, D., de Vries, N.K., Kremers, S.P.J., The effect of infrastructural changes in the built environment on physical activity, active transportation and sedentary behavior – A systematic review. (2018)) ) en ontmoeten

Groen in de wijk

Stimuleert bewegen (Alejandre & Lynch 2020 Alejandre, J.C., Lynch, M., . “Kids Get in Shape with Nature”: A Systematic Review Exploring the Impact of Green Spaces on Childhood Obesity. (2020) (Alejandre, J.C., Lynch, M., . “Kids Get in Shape with Nature”: A Systematic Review Exploring the Impact of Green Spaces on Childhood Obesity. (2020)) ; Jia et al. 2021 Jia, P., Pan, X., Zhang, W., Liu, L., Land use mix in the neighbourhood and childhood obesity. (2021) (Jia, P., Pan, X., Zhang, W., Liu, L., Land use mix in the neighbourhood and childhood obesity. (2021)) ; De la Fuente et al. 2021 De la Fuente, F., Saldías, M.A., Cubillos, C., Mery, G., Carvajal, D., Bowen, M., Green space exposure association with type 2 diabetes mellitus, physical activity, and obesity: A systematic review.. (2021) (De la Fuente, F., Saldías, M.A., Cubillos, C., Mery, G., Carvajal, D., Bowen, M., Green space exposure association with type 2 diabetes mellitus, physical activity, and obesity: A systematic review.. (2021)) ; Tcymbal et al. 2020 Tcymbal, Demetriou, Y., Kelso, A., Wäsche, H., Effects of the built environment on physical activity: A systematic review of longitudinal studies taking sex/gender into account. (2020) (Tcymbal, Demetriou, Y., Kelso, A., Wäsche, H., Effects of the built environment on physical activity: A systematic review of longitudinal studies taking sex/gender into account. (2020)) ; Terrón-Pérez et al. 2021 Terrón-Pérez, M., Molina-García, J., Martínez-Bello, V.E., Queralt, A., Relationship Between the Physical Environment and Physical Activity Levels in Preschool Children: A Systematic Review. (2021) (Terrón-Pérez, M., Molina-García, J., Martínez-Bello, V.E., Queralt, A., Relationship Between the Physical Environment and Physical Activity Levels in Preschool Children: A Systematic Review. (2021)) ) en ontmoeten, vermindert stress (Zhang et al. 2020 Zhang, Y., Mavoa, S., Zhao, J., Raphael, D., Smith, M., The association between green space and adolescents mental well-being: A systematic review. (2020) (Zhang, Y., Mavoa, S., Zhao, J., Raphael, D., Smith, M., The association between green space and adolescents mental well-being: A systematic review. (2020)) )

Natuur en recreatiegebieden

Stimuleert bewegen (Derose et al. 2021 Derose, K.P., Wallace, D.D., Han, B., Cohen, D.A., Effects of park-based interventions on health-related outcomes: A systematic review. (2021) (Derose, K.P., Wallace, D.D., Han, B., Cohen, D.A., Effects of park-based interventions on health-related outcomes: A systematic review. (2021)) ) en ontmoeten

Speeltuin, speeltoestellen en ruimte voor bewegen

Stimuleert bewegen (Parajára et al. 2020 Parajára, M.D.C., de Castro, B.M., Coelho, D.B., Meireles, A.L., Are neighborhood characteristics associated with sedentary behavior in adolescents? A systematic review. (2020) (Parajára, M.D.C., de Castro, B.M., Coelho, D.B., Meireles, A.L., Are neighborhood characteristics associated with sedentary behavior in adolescents? A systematic review. (2020)) ; Tcymbal et al. 2020 Tcymbal, Demetriou, Y., Kelso, A., Wäsche, H., Effects of the built environment on physical activity: A systematic review of longitudinal studies taking sex/gender into account. (2020) (Tcymbal, Demetriou, Y., Kelso, A., Wäsche, H., Effects of the built environment on physical activity: A systematic review of longitudinal studies taking sex/gender into account. (2020)) )

Aanwezigheid voorzieningen zoals scholen

Stimuleert bewegen (Terrón-Pérez et al. 2021 Terrón-Pérez, M., Molina-García, J., Martínez-Bello, V.E., Queralt, A., Relationship Between the Physical Environment and Physical Activity Levels in Preschool Children: A Systematic Review. (2021) (Terrón-Pérez, M., Molina-García, J., Martínez-Bello, V.E., Queralt, A., Relationship Between the Physical Environment and Physical Activity Levels in Preschool Children: A Systematic Review. (2021)) ; Bonaccorsi et al. 2020 Bonaccorsi, G., Manzi, F., Del Riccio, M., Setola, N., Naldi, E., Milani, C., Impact of the built environment and the neighborhood in promoting the physical activity and the healthy aging in older people: An umbrella review. (2020) (Bonaccorsi, G., Manzi, F., Del Riccio, M., Setola, N., Naldi, E., Milani, C., Impact of the built environment and the neighborhood in promoting the physical activity and the healthy aging in older people: An umbrella review. (2020)) ; Tcymbal et al. 2020 Tcymbal, Demetriou, Y., Kelso, A., Wäsche, H., Effects of the built environment on physical activity: A systematic review of longitudinal studies taking sex/gender into account. (2020) (Tcymbal, Demetriou, Y., Kelso, A., Wäsche, H., Effects of the built environment on physical activity: A systematic review of longitudinal studies taking sex/gender into account. (2020)) ) en ontmoeten

Aantrekkelijke openbare ruimte

Stimuleert bewegen (Bonaccorsi et al. 2020 Bonaccorsi, G., Manzi, F., Del Riccio, M., Setola, N., Naldi, E., Milani, C., Impact of the built environment and the neighborhood in promoting the physical activity and the healthy aging in older people: An umbrella review. (2020) (Bonaccorsi, G., Manzi, F., Del Riccio, M., Setola, N., Naldi, E., Milani, C., Impact of the built environment and the neighborhood in promoting the physical activity and the healthy aging in older people: An umbrella review. (2020)) ) en ontmoeten

Gezond voedselaanbod

Stimuleert gezonde voedselconsumptie (Jia et al. 2021 Jia, P., Luo, M., Li, Y., Zheng, S., Xiao, Q., Luo, J., Fast-food restaurant, unhealthy eating, and childhood obesity: A systematic review and meta-analysis. (2021) (Jia, P., Luo, M., Li, Y., Zheng, S., Xiao, Q., Luo, J., Fast-food restaurant, unhealthy eating, and childhood obesity: A systematic review and meta-analysis. (2021)) )

Afwezigheid omgevingslawaai

Stimuleert een goede slaap (Mayne et al. 2021 Mayne, S.L., Mitchell, J.A., Virudachalam, S., A.G., A.G., Williamson, A.A., Neighborhood environments and sleep among children and adolescents: A systematic review. (2021) (Mayne, S.L., Mitchell, J.A., Virudachalam, S., A.G., A.G., Williamson, A.A., Neighborhood environments and sleep among children and adolescents: A systematic review. (2021)) ) en ontspanning

Bron: Kruize et al. 2022 Kruize, H., Arrahmani, F., Savelkoul, M., Factsheet: Invloed van de fysieke leefomgeving op gezond gedrag, Bilthoven (2022) (Kruize, H., Arrahmani, F., Savelkoul, M., Factsheet: Invloed van de fysieke leefomgeving op gezond gedrag, Bilthoven (2022))

  • Het gaat hier om elementen in de fysieke leefomgeving die volgens geïnterviewde wijkprofessionals en -bewoners samenhangen met gezond gedrag.
  • De referenties in de tabel geven de ondersteuning uit de wetenschappelijke literatuur weer voor wat de geïnterviewde wijkprofessionals en bewoners aangaven.

  • A. Ruijsbroek (RIVM)
  • M. Savelkoul (RIVM)
  • M.M. Harbers, red. (RIVM)