Meer fijnstof Fijn stof is een verzamelnaam voor verschillende deeltjes in de lucht. De grootte van fijn stof-deeltjes is mede bepalend voor de effecten. Fijn stof kleiner dan 10 micrometer in doorsnede wordt PM10 genoemd. Deeltjes kleiner dan 2,5 micrometer heten PM2,5 en deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer PM0,1 (ultra fijn stof). In PM10 zit dus ook de deeltjes van PM2,5 en PM0,1. Hoeveel van de verschillende deeltjes vrijkomen hangt onder andere af van de bron. (Fijn stof is een verzamelnaam voor verschillende deeltjes in de lucht. De grootte van fijn stof-deeltjes is mede bepalend voor de effecten. Fijn stof kleiner dan 10 micrometer in doorsnede wordt PM10 genoemd. Deeltjes kleiner dan 2,5 micrometer heten PM2,5 en deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer PM0,1 (ultra fijn stof). In PM10 zit dus ook de deeltjes van PM2,5 en PM0,1. Hoeveel van de verschillende deeltjes vrijkomen hangt onder andere af van de bron. ) bij steden, grote veestallen en industrie

Op de kaart is te zien hoeveel fijnstof er gemiddeld in de lucht zat in Nederland in 2023. Het gaat om PM₁₀  deeltjes die kleiner zijn dan 10 micrometer. Hoe minder fijnstof hoe beter de luchtkwaliteit. De kaart toont in het noorden van Nederland en in Zeeland lagere waarden dan in de rest van Nederland. De hogere bijdrage van buurlanden, de bijdrage van lokale bronnen (zoals industrie en intensieve veehouderij) en de hogere aandelen van secundair fijnstof Secundair fijnstof bestaat uit deeltjes die in de atmosfeer ontstaan door chemische reacties tussen gassen en/of al aanwezige deeltjes (bijvoorbeeld ammoniak en stikstofoxiden). Primaire deeltjes worden direct uitgestoten door bouwplaatsen, bosbranden, houtverbranding, grindgroeven, landbouwactiviteiten en stoffige wegen. (Secundair fijnstof bestaat uit deeltjes die in de atmosfeer ontstaan door chemische reacties tussen gassen en/of al aanwezige deeltjes (bijvoorbeeld ammoniak en stikstofoxiden). Primaire deeltjes worden direct uitgestoten door bouwplaatsen, bosbranden, houtverbranding, grindgroeven, landbouwactiviteiten en stoffige wegen. ) zorgen voor hogere fijnstof concentraties in zuiden en oosten van Nederland (CLO et al., 2024 CLO, CBS, PBL, RIVM, Research, Fijnstof (PM10) in lucht, 1992-2023 (indicator 0243, versie 18, 8 augustus 2024), (2024) (CLO, CBS, PBL, RIVM, Research, Fijnstof (PM10) in lucht, 1992-2023 (indicator 0243, versie 18, 8 augustus 2024), (2024)) ). Op de blauwe plekken op de kaart ligt de concentratie onder de WHO-advieswaarde  (Kenniscentrum InfoMil). De gemiddelde concentratie fijnstof (PM10 Stofdeeltjes (Particulate Matter) met een diameter kleiner dan 10 µm (fijn stof). (Stofdeeltjes (Particulate Matter) met een diameter kleiner dan 10 µm (fijn stof).)) in de lucht neemt al jaren af. De daling komt vooral door emissiebeperkende maatregelen bij verkeer, industrie en de energiesector.  

Langs drukke verkeerswegen en in steden overschrijding van de norm

De kaart geeft een beeld van de jaargemiddelde concentratie van stikstofdioxide in 2023. Drukke (snel)wegen zijn als een rode lijn te herkennen op de kaart. Daar zit veel stikstofdioxide in de lucht. Ook in steden zie je hogere concentraties. Dit komt doordat stikstofdioxide in uitlaatgassen van verkeer zit. Ook industrie is een mogelijke bron (RIVM, 2021 RIVM, Stikstofdioxide 2019 (NO2), Bilthoven (2021) (RIVM, Stikstofdioxide 2019 (NO2), Bilthoven (2021)) ). Op de blauwe plekken op de kaart ligt de concentratie onder de WHO-advieswaarde voor NO₂  (Kenniscentrum InfoMil)._. De gemiddelde concentraties stikstofdioxide in de lucht waren in 2023 lager dan in 2022. Dit kan komen door schommelingen in het weer. Het regende in 2023 meer dan in afgelopen jaren. Daardoor kwamen meer luchtvervuilende stoffen met de regen op de grond terecht. Daarnaast waaide het harder, waardoor de stoffen zich meer door de lucht verspreidden (Mijnen-Visser et al., 2024 Mijnen-Visser, S., Jongh, L.A., Hazelhorst, S.B., Hoogerbrugge, R., Soenario, I., Stolwijk, G.J.C., de Vries, Wichink Kruit, R.J., Zuidberg, S., Grootschalige concentratiekaarten Nederland. Rapportage 2024, Bilthoven (2024) (Mijnen-Visser, S., Jongh, L.A., Hazelhorst, S.B., Hoogerbrugge, R., Soenario, I., Stolwijk, G.J.C., de Vries, Wichink Kruit, R.J., Zuidberg, S., Grootschalige concentratiekaarten Nederland. Rapportage 2024, Bilthoven (2024)) Mijnen-Visser et al., 2024 Mijnen-Visser, S., Jongh, L.A., Hazelhorst, S.B., Hoogerbrugge, R., Soenario, I., Stolwijk, G.J.C., de Vries, Wichink Kruit, R.J., Zuidberg, S., Grootschalige concentratiekaarten Nederland. Rapportage 2024, Bilthoven (2024) (Mijnen-Visser, S., Jongh, L.A., Hazelhorst, S.B., Hoogerbrugge, R., Soenario, I., Stolwijk, G.J.C., de Vries, Wichink Kruit, R.J., Zuidberg, S., Grootschalige concentratiekaarten Nederland. Rapportage 2024, Bilthoven (2024)) ).

Hoge geluidbelasting in de Randstad

De kaart geeft de gecumuleerde geluidbelasting door weg- en railverkeer, luchtvaart, industrie en windturbines in Nederland weer in het aantal dB Decibel. Logaritmische eenheid die vooral gebruikt wordt voor de aanduiding van geluidssterkte. (Decibel. Logaritmische eenheid die vooral gebruikt wordt voor de aanduiding van geluidssterkte.)(A). De grootste geluidbelasting treedt op nabij wegen, spoorwegen en de aan- en uitvliegroutes bij Schiphol. Wegverkeer veroorzaakt de meeste geluidhinder. Vanwege het lokale karakter van geluid zijn de wegen en spoorwegen met de hoogste geluidbelasting apart herkenbaar. Uit het jaarlijkse Onderzoek Beleving Woonomgeving blijkt dat in 2020 12,9% van alle inwoners van Nederland van 16 jaar en ouder ernstige hinder door geluid van wegverkeer ondervindt. Vooral  motoren en brommers waren grote bronnen van ernstige geluidhinder door wegverkeer. Daarnaast ondervond 5,6% ernstige hinder door geluid van vliegverkeer en 2,4% door geluid van railverkeer (van Poll & Simon, 2021 van Poll, R, Simon, S.N., Ernstige hinder en slaapverstoring in Nederland – Onderzoek Beleving Woonomgeving (OBW) 2020. Hinder in tijden van corona, Bilthoven (2021) (van Poll, R, Simon, S.N., Ernstige hinder en slaapverstoring in Nederland – Onderzoek Beleving Woonomgeving (OBW) 2020. Hinder in tijden van corona, Bilthoven (2021)) ). 

Leefbaarheid meeste Nederlandse gemeenten goed

De kaart toont de leefbaarheid per gemeente, zoals gemeten met de Leefbaarometer. Het grootste deel van de Nederlandse gemeenten scoort goed. De Leefbaarometer laat zien dat naarmate de stedelijkheid minder groot is, de leefbaarheid van het gebied door bewoners beter wordt gewaardeerd. Behalve voor het kenmerk voorzieningen geldt: hoe stedelijker, hoe ongunstiger de score (Mandemakers et al., 2024 Mandemakers, J., Leidelmeijer, K., Middeldorp, M., Leefbaarheid onder de loep Analyse en verdieping Leefbaarometer meting 2022, Amsterdan (2024) (Mandemakers, J., Leidelmeijer, K., Middeldorp, M., Leefbaarheid onder de loep Analyse en verdieping Leefbaarometer meting 2022, Amsterdan (2024)) ). Bij dorpen in krimpregio’s zijn de laatste jaren meer voorzieningen verdwenen, maar de bewoners zijn alsnog zeer positief over de leefbaarheid in hun woonplaats (Reches & Meere, 2022 Reches, L., Meere, F., Het platteland in beeld Leyla Reches Freek de Meere Aandacht voor de veiligheid en leefbaarheid, Utrecht (2022) (Reches, L., Meere, F., Het platteland in beeld Leyla Reches Freek de Meere Aandacht voor de veiligheid en leefbaarheid, Utrecht (2022)) ). 

Het gaat steeds beter met de leefbaarheid in Nederlandse steden en dorpen. Tegelijkertijd zijn er wijken en buurten waar de leefbaarheid structureel onder druk staat en bewoners ontevreden zijn over de eigen leefomgeving.  In de gebieden waar de leefbaarheid structureel onderdruk staat wonen ongeveer 1,1 miljoen inwoners (538 duizend huishoudens). Die gebieden zijn in alle provincies te vinden, behalve in Zeeland. Het gaat vooral om de grote(re) steden, maar ook kleinere gemeenten als Tiel, Bergen op Zoom, Venlo en gemeenten in de IJmond (Beverwijk, Velsen) en Noordoost Groningen (Eemsdelta), Nissewaard en Capelle aan den IJssel (Mandemakers et al., 2024 Mandemakers, J., Leidelmeijer, K., Middeldorp, M., Leefbaarheid onder de loep Analyse en verdieping Leefbaarometer meting 2022, Amsterdan (2024) (Mandemakers, J., Leidelmeijer, K., Middeldorp, M., Leefbaarheid onder de loep Analyse en verdieping Leefbaarometer meting 2022, Amsterdan (2024)) ). Zie de Leefbaarometer voor kaarten op wijk- en buurtniveau.

Wat is de Leefbaarometer?

De Leefbaarometer is een instrument waarmee een inschatting wordt gegeven van de leefbaarheid zoals bewoners die ervaren. Het instrument doet dat op basis van allerlei feitelijke kenmerken van gebieden – zoals criminaliteit en overlast, voorzieningen, fysieke kenmerken van de woonomgeving en bevolkingssamenstelling.