Doel is gezond blijven en gezondheid te bevorderen en te beschermen
Het doel van preventie is te zorgen dat mensen gezond blijven door hun gezondheid te bevorderen en te beschermen. Ook heeft preventie tot doel ziekten en complicaties van ziekten te voorkomen of in een zo vroeg mogelijk stadium op te sporen. Er zijn grofweg vier indelingen van preventie in gebruik, namelijk naar: (1) doelgroep, (2) fase van de ziekte, (3) type maatregel en (4) methode van uitvoering. Deze zijn hieronder achtereenvolgens beschreven. Preventieve maatregelen worden op verschillende locaties (settings) uitgevoerd, vooral in de zorg, op school, in de wijk en op de werkplek. Bij een integrale benadering richten preventiemaatregelen zich zowel op het gedrag van de personen als op de fysieke en sociale omgeving (Zie Wat is preventie? | Loketgezondleven.nl).
Preventie op VZinfo.nl
Op deze site beschrijven we preventie alleen op hoofdlijnen. Dat wil zeggen dat het gaat om het type interventies en maatregelen in plaats van specifieke interventies. Daarnaast proberen we zoveel mogelijk kwantitatieve informatie aan te bieden over bereik en (kosten)effectiviteit van preventie. Preventie is voor veel onderwerpen opgenomen bij het onderdeel Preventie & Zorg. In dit thema Preventie is de informatie over preventie gebundeld.
Doelgroep varieert van gezonde bevolking tot chronisch zieke mensen
Preventie is vaak gericht op een specifieke doelgroep van mensen die extra bescherming nodig hebben, of meer risico lopen ziek te worden. Een doelgroep kan ook bestaan uit mensen die tot eenzelfde leeftijdsgroep horen (ouderen, jongeren), of op een andere manier een groep vormen (zwangere vrouwen, mensen met een lage sociaaleconomische status). De doelgroepen worden vaak onderscheiden naar het ziektestadium: van de gezonde bevolking tot mensen met een ziekte.
- Universele preventie richt zich op de gezonde bevolking (of delen daarvan) en bevordert en beschermt actief de gezondheid van de bevolking;
- Selectieve preventie (Selectieve preventie richt zich op bevolkingsgroepen met een verhoogd risico.) richt zich op bevolkingsgroepen met een verhoogd risico en voorkomt dat personen met één of meerdere risicofactoren (determinanten) voor een bepaalde aandoening daadwerkelijk ziek worden;
- Geïndiceerde preventie (Preventie die zich richt zich op mensen met beginnende klachten.) richt zich op mensen met beginnende klachten en voorkomt dat beginnende klachten verergeren tot een aandoening;
- Zorggerelateerde preventie richt zich op mensen met een ziekte of aandoening en voorkomt dat een bestaande aandoening leidt tot complicaties, beperkingen, een lagere kwaliteit van leven of sterfte.
Primaire, secundaire en tertiaire preventie
Preventie naar fase waarin de ziekte zich bevindt is ingedeeld in primaire, secundaire en tertiaire preventie. Deze indeling is afkomstig uit de gezondheidszorg.
- Primaire preventie (Het voorkómen dat nieuwe gevallen van een ziekte (en sterfte) optreden door het wegnemen van de oorzaken.): activiteiten die voorkomen dat gezonde mensen een bepaald gezondheidsprobleem, ziekte of ongeval krijgen.
- Secundaire preventie (Opsporen van een ziekte of een risicofactor van een ziekte voordat de 'patiënt' zich van de ziekte bewust is, gevolgd door adequate behandeling.): vroege opsporing van ziekten of afwijkingen bij personen die ziek zijn, een verhoogd risico lopen of een bepaalde genetische aanleg hebben. De ziekte kan daardoor eerder worden behandeld, zodat deze eerder geneest of niet erger wordt.
- Tertiaire preventie: voorkomen van complicaties en ziekteverergering bij patiënten. Ook het bevorderen van de zelfredzaamheid van patiënten valt hieronder.
Preventieve maatregelen ingedeeld naar het doel
Preventieve maatregelen worden ingedeeld naar het doel: ziektepreventie (Ziektepreventie voorkomt specifieke ziekten of signaleert deze vroegtijdig.), gezondheidsbevordering en gezondheidsbescherming (Gezondheidsbescherming beschermt de bevolking tegen gezondheidsbedreigende factoren.).
- Ziektepreventie: voorkomt specifieke ziekten of signaleert deze vroegtijdig. Voorbeelden: screening, vaccinaties en preventieve medicatie.
- Gezondheidsbevordering: bevordert een gezonde leefstijl en een gezonde sociale en fysieke omgeving.
- Gezondheidsbescherming: beschermt de bevolking tegen gezondheidsbedreigende factoren. Voorbeelden: kwaliteitsbewaking van drink- en zwemwater, afvalverwijdering en verkeersveiligheid.
Aanpak Gezonde Gemeente helpt gemeenten met gezond beleid
De Aanpak Gezonde Gemeente helpt gemeenten met het ontwikkelen van goed preventiebeleid. Deze aanpak is uitgewerkt op de website Loket Gezond Leven.