Roken is de belangrijkste risicofactor voor COPD
COPD (Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten)) ontstaat in de meeste gevallen na jarenlang roken. Hoe meer en hoe langer iemand heeft gerookt, des te groter de kans dat hij of zij COPD krijgt. Ook meeroken, dus het inhaleren van andermans uitgeademde rook, is een risicofactor voor het ontstaan van COPD. De kans dat iemand COPD ontwikkelt, is voor mensen die meeroken met anderen twee keer groter dan bij mensen die niet aan meeroken worden blootgesteld. De kans wordt groter naarmate de blootselling aan tabaksrook vaker en langduriger plaatsvindt (Hagstad et al. 2014 (Hagstad, S, Bjerg, A, Ekerljung, L, Backman, H, Lindberg, A, Rönmark, E, Lundbäck, B, Passive Smoking Exposure Is Associated With Increased Risk of COPD in Never Smokers (2014)) ).
Erfelijke aanleg speelt een rol bij COPD
Niet alle mensen die COPD hebben, roken of hebben ooit gerookt, en niet alle mensen die jarenlang roken krijgen COPD. Het is daarom waarschijnlijk dat erfelijke aanleg een rol speelt bij het ontstaan van COPD (Pérez-Rubio et al. 2019 (Pérez-Rubio, G, Córdoba-Lanús, E, Cupertino, P, Cartujano-Barrera, F, Campos, MA., Falfán-Valencia, R, Role of Genetic Susceptibility in Nicotine Addiction and Chronic Obstructive Pulmonary Disease (2019))
).
Een bekende genetische afwijking die tot COPD kan leiden is een tekort aan een bepaald eiwit (Alfa-1-antitrypsinedeficiëntie, ook wel AATD genoemd). Dit eiwit zorgt voor een reactie van het immuunsysteem tegen infecties. Wanneer er een tekort aan dit eiwit is, wordt de infectie onvoldoende bestreden en kan er schade aan de longen ontstaan. AATD in combinatie met roken zorgt voor een sterk versnelde achteruitgang van de longfunctie (Pérez-Rubio et al. 2019 (Pérez-Rubio, G, Córdoba-Lanús, E, Cupertino, P, Cartujano-Barrera, F, Campos, MA., Falfán-Valencia, R, Role of Genetic Susceptibility in Nicotine Addiction and Chronic Obstructive Pulmonary Disease (2019))
).
AATD kan echter maar een klein deel van de COPD gevallen verklaren. Er zijn verschillende andere genetische afwijkingen gevonden die mogelijk van invloed zijn op het ontstaan van COPD. Deze genetische afwijkingen spelen een een rol bij bijvoorbeeld de reactie van het immuunsysteem, het ontstaan van ontstekingen en de op- en afbouw van eitwitten. De afwijkingen kunnen ervoor zorgen dat beschadigd longweefsel minder snel herstelt of dat de longen minder beschermd zijn tegen schadelijke stoffen van buitenaf, wat kan leiden tot COPD (Pérez-Rubio et al. 2019 (Pérez-Rubio, G, Córdoba-Lanús, E, Cupertino, P, Cartujano-Barrera, F, Campos, MA., Falfán-Valencia, R, Role of Genetic Susceptibility in Nicotine Addiction and Chronic Obstructive Pulmonary Disease (2019)) ).
Daarnaast is het risico op het ontwikkelen van COPD groter wanneer een eerstegraads familielid COPD heeft (Pérez-Rubio et al. 2019 (Pérez-Rubio, G, Córdoba-Lanús, E, Cupertino, P, Cartujano-Barrera, F, Campos, MA., Falfán-Valencia, R, Role of Genetic Susceptibility in Nicotine Addiction and Chronic Obstructive Pulmonary Disease (2019)) ).
Luchtverontreiniging is ook risicofactor
Luchtverontreiniging in het buitenmilieu (door onder andere verbranding van biomassa), in woningen en op de werkplek speelt een rol bij het ontstaan van COPD. Door veelvuldige blootstelling aan fijnstof (Fijn stof is een verzamelnaam voor verschillende deeltjes in de lucht. De grootte van fijn stof-deeltjes is mede bepalend voor de effecten. Fijn stof kleiner dan 10 micrometer in doorsnede wordt PM10 genoemd. Deeltjes kleiner dan 2,5 micrometer heten PM2,5 en deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer PM0,1 (ultra fijn stof). In PM10 zit dus ook de deeltjes van PM2,5 en PM0,1. Hoeveel van de verschillende deeltjes vrijkomen hangt onder andere af van de bron. ), stikstofdioxide, zware metalen en andere schadelijke stoffen kan er COPD ontstaan (Hu et al. 2015 (Hu, G, Zhong, N, Ran, P, Air pollution and COPD in China. (2015)) ). Blootstelling tijdens het werk aan dampen, gassen, stof en rook geeft een twee tot vijf keer zo grote kans op het ontwikkelen van COPD, vergeleken met geen blootstelling (Bircher et al. 2012 (Bircher, A, Mehta, AJ., Miedinger, D, Keidel, D, Bettschart, R, Bridevaux, P, Curjuric, I, Kromhout, H., Rochat, T, Rothe, T, Russi, EW., Schikowski, T, Schindler, C, Schwartz, J, Turk, A, Vermeulen, R, Probst-Hensch, N, Künzli, N, SAPALDIA Team, Occupational exposure to dusts, gases, and fumes and incidence of chronic obstructive pulmonary disease in the Swiss Cohort Study on Air Pollution and Lung and Heart Diseases in Adults. (2012)) ; de Jong et al. 2014 (de Jong, K., Vonk, J. M., The LifeLines Cohort study, Alizadeh, B., de Boer, R., van der Klauw, M., Bruinenberg, M., Franke, L., van der Harst, P., Hillege, H., Vermeulen, R, Rosmalen, J., Slaets, J., Snieder, H., Stolk, R., Wijmenga, C., Postma, D, Postma, D, Boezen, H. M., Boezen, H. M., Wolffenbuttel, B, Ormel, J. J., Navis, G, Kromhout, H., Pesticides and other occupational exposures are associated with airway obstruction: the LifeLines cohort study (2014)) ).
Meer informatie
| Risicofactoren voor het optreden van COPD | |
|---|---|
|
Gezondheidstoestand |
|
|
Hyperreactiviteit |
|
|
Persoonsgebonden factoren |
|
|
Erfelijke eigenschappen |
|
|
Leefstijlfactoren |
|
|
|
|
Omgevingsfactoren |
|
|
|
Bron: Hagstad et al. 2014 (Hagstad, S, Bjerg, A, Ekerljung, L, Backman, H, Lindberg, A, Rönmark, E, Lundbäck, B, Passive Smoking Exposure Is Associated With Increased Risk of COPD in Never Smokers (2014)) ; Hu et al. 2015 (Hu, G, Zhong, N, Ran, P, Air pollution and COPD in China. (2015)) ; Pérez-Rubio et al. 2019 (Pérez-Rubio, G, Córdoba-Lanús, E, Cupertino, P, Cartujano-Barrera, F, Campos, MA., Falfán-Valencia, R, Role of Genetic Susceptibility in Nicotine Addiction and Chronic Obstructive Pulmonary Disease (2019))
Moeite met dagelijkse fysieke activiteiten
Mensen met COPD (Chronic obstructive pulmonary disease (Chronische obstructieve longziekten)) ervaren vaak verschillende nadelige gevolgen van hun ziekte, op zowel fysiek, sociaal als emotioneel terrein. Symptomen van COPD zijn benauwdheid, aanhoudende hoest, piepende ademhaling en het ophoesten van slijm (Pérez-Rubio et al. 2019 (Pérez-Rubio, G, Córdoba-Lanús, E, Cupertino, P, Cartujano-Barrera, F, Campos, MA., Falfán-Valencia, R, Role of Genetic Susceptibility in Nicotine Addiction and Chronic Obstructive Pulmonary Disease (2019)) ). Als gevolg hiervan kunnen mensen met COPD zich minder goed inspannen en kunnen dagelijkse fysieke activiteiten zoals boodschappen doen, aankleden en eten lastig zijn. Ook hebben mensen met COPD relatief vaak één of meer andere chronische aandoeningen. COPD gaat daarnaast relatief vaak samen met angsten depressie (Boerdam & Knoops 2016 (Boerdam, A, Knoops, K, Astma en COPD in beeld, Den Haag (2016)) ; Pérez-Rubio et al. 2019 (Pérez-Rubio, G, Córdoba-Lanús, E, Cupertino, P, Cartujano-Barrera, F, Campos, MA., Falfán-Valencia, R, Role of Genetic Susceptibility in Nicotine Addiction and Chronic Obstructive Pulmonary Disease (2019)) ).
Ervaren gezondheid duidelijk verminderd bij COPD-patiënten
Onder mensen met COPD voelt bijna een kwart zich psychisch ongezond tegenover 10% van de mensen zonder COPD. Ook beoordeelt de helft van de mensen met COPD zijn of haar gezondheid als minder goed tegenover 20% van de mensen zonder COPD (Boerdam & Knoops 2016 (Boerdam, A, Knoops, K, Astma en COPD in beeld, Den Haag (2016)) ). Hoe ernstiger de COPD, hoe groter de impact op de kwaliteit van leven. De impact van COPD op de kwaliteit van leven is groter dan de effecten van de ziektes die vaak gepaard gaan met COPD, zoals hartaandoeningen, hoge bloeddruk en diabetes (comorboditeit) (Janson et al. 2013 (Janson, C, Marks, G, Buist, S, Gnatiuc, L, Gislason, T, McBurnie, MAnn, Nielsen, R, Studnicka, M, Toelle, B, Benediktsdottir, B, Burney, P, The impact of COPD on health status: findings from the BOLD study. (2013)) ).
Meer informatie
- B.E.P. Snijders (RIVM)
- E.L. Bieleman (RIVM)