Achtergrond en methoden

Voorafgaand aan de Monitor Mondgezondheid is in 2022 middels een Delphi-studie een indicatorenset ontwikkeld. Een panel van onder andere mensen uit de (zorg)praktijk, wetenschap en beleid en patiëntvertegenwoordigers werkte hieraan mee. Uit de Delphi-studie(PDF) zijn 17 indicatoren naar voren gekomen die zullen worden gebruikt om de mondgezondheid in Nederland in kaart te brengen en te volgen door de tijd heen. Per indicator is vastgesteld voor welke doelgroep (volwassenen, ouderen en/of jeugd) de indicator gemeten moet worden.

In 2023 is een plan van aanpak(PDF) opgesteld om de Monitor Mondgezondheid op te zetten. Hierin is een advies gegeven voor de inrichting van de Monitor Mondgezondheid. Er zijn gesprekken gevoerd met verschillende partijen en er is afgewogen op welke manieren data verzameld kan worden voor de invulling van de indicatoren.

Informatie voor de indicatoren zal op verschillende manieren worden verzameld:

• zelfgerapporteerde informatie: via de Gezondheidsenquête van het CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek)
• declaratiegegevens: via Zorginstituut Nederland
• klinisch mondonderzoek (vanaf 2026)

Representativiteit van de CBS gezondheidsenquête

De gezondheidsenquête is een doorlopend onderzoek naar de gezondheid, medische contacten, leefstijl en preventief gedrag van de bevolking in Nederland. De doelpopulatie verschilt per onderwerp. Het merendeel heeft betrekking op personen van 0 jaar en ouder en woonachtig in particulieren huishoudens. De gezondheidsenquête betreft een steekproefonderzoek. Dit betekent dat de weergegeven cijfers schattingen betreffen. Indien het aantal respondenten voor een bepaalde indelingscategorie kleiner is dan 100, dan zijn geen resultaten gepresenteerd vanwege de herleidbaarheid van de gegevens. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij bepaalde combinaties van categorieën zoals leeftijd of geslacht waardoor er te weinig personen zijn om over te kunnen rapporteren. Voor verschillen tussen de samenstelling van de steekproef en de totale bevolking wordt een correctie toegepast door middel van een wegingsfactor gebaseerd op persoons- en regiokenmerken. Voor de Gezondheidsenquête wordt gestreefd naar een minimaal aantal respondenten (n=9500). Daarnaast worden de resultaten gewogen. Daarmee zijn de cijfers bij benadering representatief voor de Nederlandse bevolking. Meer informatie over de steekproef en weging is hier te vinden.

SES Sociaal-economische Status. Positie die iemand inneemt in de sociale hiërarchie, gemeten aan de hand van opleiding, inkomen of beroepsstatus. (Sociaal-economische Status. Positie die iemand inneemt in de sociale hiërarchie, gemeten aan de hand van opleiding, inkomen of beroepsstatus.)-WOA

De SES-WOA geeft een score voor de sociaaleconomische status per particulier huishouden in Nederland. SES-WOA-scores zijn gebaseerd op financiële welvaart, het opleidingsniveau en het recente arbeidsverleden van de personen binnen het huishouden (WOA). De score kan negatief en positief zijn en moet worden geïnterpreteerd ten opzichte van 0. De 0 is hierbij de gemiddelde score voor heel Nederland in 2019. Bij een hogere score hebben de individuen binnen het betreffende huishouden een hogere sociaaleconomische status: ze zijn welvarender, hoger opgeleid, of langduriger aan het werk. Een score onder 0 betekent dus dat je onder het Nederlandse gemiddelde scoort uit 2019. Aan individuen die de gezondheidsenquête invullen is de SES-WOA score toegekend van het huishouden waarvan men onderdeel is. Daarbij is er een indeling van vier categorieën van SES-WOA scores gemaakt: <0.00; 0.00-0.46; 0.46-0.75; ≥ 0.75. Om te zorgen dat er voldoende aantallen zijn per categorie om uitsplitsingen mogelijk te maken en onthullingsrisico te voorkomen, zijn deze categorieën gebaseerd op een indeling van respondenten van de Gezondheidsenquête op basis van hun SES-WOA scores in vier groepen van 25% (kwartielen). Voor elke, op deze wijze, vastgestelde categorieën toont tabel 1 het aantal en het percentage Nederlanders met de betreffende SES-WOA scores. De kleine afwijking van 25% laat zien dat deelnemers aan de Gezondheidsenquête een relatief hoge SES-WOA score hebben ten opzichte van de gehele Nederlandse populatie. Desalniettemin heeft elke categorie betrekking op een grote groep van ongeveer 3,1 miljoen tot ongeveer 5,1 miljoen Nederlanders.

Tabel 1: Verdeling SES-WOA klassen in de totale bevolking van Nederland, 1 januari 2022

Resultaten worden niet in het dashboard weergegeven als er, ondanks deze verdeling van respondenten van de gezondheidsenquête in gelijke groepen, minder dan 100 respondenten in een groep overblijven. Dit doet het CBS standaard om herleidbaarheid van gegevens (onthulling) te voorkomen. Resultaten van respondenten aan de Gezondheidsenquête zijn uitgesplitst naar hun SES-WOA scores in het voorafgaande kalenderjaar. Zo wordt bijvoorbeeld ervaren mondgezondheid in 2023 van de respondenten uitgesplitst naar hun SES-WOA in 2022. Voor meer informatie over de SES-WOA scores zie: Hoe interpreteer je de SES-WOA-scores en hoe zijn deze bepaald?

Vervolg Monitor Mondgezondheid

De Monitor Mondgezondheid is vanaf 2023 is  vanuit het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) gestart en zal de komende jaren worden uitgebreid. Indicatoren worden gepresenteerd wanneer informatie beschikbaar is. In 2024 zijn de indicatoren uitgebreid met data van vóór 2023 (indien aanwezig) om trends over tijd te laten zien. In 2024 en 2025 zal klinisch mondonderzoek worden opgezet en worden uitgevoerd. Deze gegevens zullen in 2026 beschikbaar zijn.

Jaarlijks zal het interactieve overzicht op VZinfo.nl geüpdatet en aangevuld worden met de meest recente gegevens van de indicatoren.

Naast het interactieve overzicht zal jaarlijks een rapport met verdiepende analyses worden gepubliceerd.

Projectteam en redactie

• B. Everaars
• F. Baâdoudi
• M. Vugts
• A. van Meijeren
• A. Prusak
• F. Blom
• E. van der Wilk
• C. Deuning

Contact: Monitormondgezondheid@rivm.nl